Ο Χαράλαμπος Μπούρας και η Ακρόπολη

Ο Δημήτρης Παντερμαλής (1940-2022) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1940. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία και κατόπιν Γερμανική Γλώσσα και Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές με ειδίκευση στην Κλασική Αρχαιολογία στο Freibourg της Γερμανίας, όπου έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα το 1968. Τον επόμενο χρόνο με απόφαση της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ διορίστηκε στη θέση του επιμελητή του Μουσείου Εκμαγείων. Αργότερα, εξελέγη επίκουρος καθηγητής και, το 1979, Καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας. Δίδαξε μαθήματα αρχαίας αρχιτεκτονικής, γλυπτικής, ζωγραφικής και επιγραφικής. Από το 1973 ήταν Διευθυντής των αρχαιολογικών Ανασκαφών του Πανεπιστημίου στο Δίον, όπου πραγματοποίησε προγράμματα μετατροπής του χώρου των ανασκαφών σε μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο. Διετέλεσε Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής και ήταν Πρόεδρος του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Ήταν τακτικό μέλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας των Αθηνών και του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου.

Από το Μάιο του 2000 ήταν Πρόεδρος του Οργανισμού που κατασκεύασε το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Από το Μάιο του 2009 διετέλεσε Πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης.

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονταν στο χώρο της αρχαίας γλυπτικής και αρχιτεκτονικής όπου αναφέρονται και σε περισσότερες δημοσιεύσεις του: Untersuchungen zu den klassischen Strategenköpfen, Capita transformata, ein Severus Alexander-Bildnis in Thessaloniki, Das Portät im kaiserzeitlichen Makedonien, Zur Statuenausstattung in der Villa dei Papiri, Fassadenarchitektur und Aussichtsveranda im hellenistischen Makedonien, Ο νέος Μακεδονικός τάφος της Βεργίνας, Η κεράμωση του ανακτόρου της Βεργίας, Ein neues Heiligtum in Dion, Λατρείες και ιερά στο Δίον Πιερίας, Inscriptions of Dion: addenda et corrigenda, Οι επιγραφές του Δίου, κ.ά..

Το διδακτικό του έργο ξεκίνησε το 1966 στη Γερμανία όπου με εντολή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Freibourg δίδαξε σε ξένους φοιτητές τρία χρόνια ελληνική γλώσσα και πολιτισμό. Διοργάνωσε μαζί με συναδέλφους του πολλές αρχαιολογικές εκδρομές των φοιτητών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και πραγματοποίησε μαθήματα μπροστά στα αντικείμενα της έρευνας σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους.

Στην ανασκαφή του Δίου καταβλήθηκε σοβαρή προσπάθεια για την ουσιαστική άσκηση των φοιτητών στην αρχαιολογία πεδίου. Εκτός από την παρακολούθηση του ανασκαφικού έργου και την συμμετοχή στην τακτοποίηση των ευρημάτων, οι φοιτητές μετείχαν στο ημερολόγιο που γίνεται για να συζητηθούν τα ευρήματα της ημέρας. Στην εκδήλωση που πραγματοποιείτο το καλοκαίρι με τίτλο «οι Αρχαιολόγοι μιλούν για την Πιερία» είχαν ακόμη την ευκαιρία να ενημερωθούν από τους αρχαιολόγους του Πανεπιστημίου και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και αυτοί και οι κάτοικοι της περιοχής σχετικά με τα ευρήματα όχι μόνο του Δίου αλλά και ολόκληρης της Πιερίας. Ο διδακτικός ρόλος διευρύνεται ακόμη περισσότερο με μία μόνη διδακτική έκθεση που οργανώνεται στο Μουσείο του Δίου και απευθύνεται σε μαθητές, φοιτητές αλλά και στο ευρύτερο κοινό.

Πήρε μέρος με ανακοινώσεις του σε πολλά επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Ακόμη, παρέδωσε ομιλίες και σεμινάρια σε ξένα Πανεπιστήμια, ερευνητικά Ινστιτούτα και Μουσεία: στο Βερολίνο, στο Μόναχο, στο  Freibourg, στην Ιένα, στο Αμβούργο, στη Φραγκφούρτη, στη Βόννη, στην Κολωνία, στο Marburg, στη Χαϊδελβέργη, στο Göttingen, στην Karlsruhe, στη Ρώμη, στη Φλωρεντία, στο Lecce, στο Παλέρμο, στην Padova, στο Λουξεμβούργο, στις Βρυξέλλες, στο Λονδίνο, στο Δουβλίνο, στο Toronto, στο Montreal, στην Ottawa, στο Yale, στο Princeton, στη Washington, στο Chicago, στο  San Francisco, στο Los Angeles, στο  Berkeley, στο  San Diego, στη Μελβούρνη, στο Σίδνεϋ, στην Αδελαϊδα, στην Camberra και στο Κάιρο.

Η Άννα Μαλικούρτη είναι Αρχαιολόγος, απόφοιτος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπήρξε Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως κατά την περίοδο 2007-2010 και Τακτική Γενική Γραμματέας από το 2010 μέχρι σήμερα.

Έχει την ευθύνη διοργάνωσης των εκδηλώσεων και γενικότερα των δραστηριοτήτων της Ένωσης καθώς και την επιμέλεια της έκδοσης του Περιοδικού «Ανθέμιον».

Η Βασιλική Ελευθερίου είναι αρχιτέκτων μηχανικός, απόφοιτος της αρχιτεκτονικής σχολής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στο πρόγραμμα «Προστασία μνημείων – Συντήρηση και αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων και συνόλων». Είναι υπάλληλος του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Από το 1988 έως το 2005 ήταν υπεύθυνη για το αναστηλωτικό πρόγραμμα των μνημείων στην ακρόπολη της Λίνδου και από το 2005 έως το 2011 εργάστηκε στο αναστηλωτικό πρόγραμμα του Παρθενώνα. Από το 2011 είναι Διευθύντρια της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης.

Έχει συνεργαστεί με την ΚΒ’ ΕΠΚΑ, την 4η ΕΒΑ, το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (υπεύθυνη καθ. Λ. Μαραγκού), το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (υπεύθυνος καθ. Κ. Πιτυλάκης) και το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (υπεύθυνος καθ. W. Hoepfner) σε αποτυπώσεις μνημείων, σύνταξη μελετών αποκατάστασης και ερευνητικά προγράμματα για μνημεία της κλασικής αρχαιότητας.

Έχει δώσει διαλέξεις στο ΕΜΠ, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο εξωτερικό στο Πολυτεχνείο του Bari, στο Πανεπιστήμιο Federico II της Νάπολης, στα πανεπιστήμια Columbia, Yale, UPenn, Boston, University of Delaware, Stony Brook, της Κωνσταντίας, του ΜΙΕ Ιαπωνίας, στο Πολυτεχνείο του Μονάχου, στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο κ.α.

Είναι μέλος της Επιτροπής Στερέωσης Αναστήλωσης Μνημείων Ακρόπολης Λίνδου, της Επιτροπής για την αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου Λίνδου, της επιστημονικής επιτροπής για το Journal of Archaeology and Ancient Architecture “Thiasos” κ.α.

Εκτός από πλήθος άρθρων, έχει δημοσιεύσει τους τόμους:
• Β. Ελευθερίου - Μ. Πίκουλα, Αναστηλωτικές εργασίες στην ακρόπολη της Λίνδου Ι, Η ελληνιστική Στοά Α, Αθήνα 2002.
• Π. Βενέρης- Β. Ελευθερίου- Ε. Κακά, Ρόδος, η πόλη εκτός των τειχών 1522-1948, Αρχιτεκτονική – Πολεοδομία, (συλλογικός τόμος) έκδοση ΤΕΕ- Τμήμα Δωδεκανήσου, Ρόδος 2005.
• Χ. Μπούρας- Β. Ελευθερίου (επιμ.), Επεμβάσεις στα Μνημεία της Ακρόπολης 2000-2012, Τα ολοκληρωμένα προγράμματα, ψηφιακή έκδοση ΥΣΜΑ- ΕΣΜΑ, Αθήνα 2013.
• Χ. Μπούρας- Β. Ελευθερίου (επιμ.), Πρακτικά της 6ης διεθνούς συνάντησης για την αποκατάσταση των μνημείων Ακροπόλεως, Αθήνα 4-5 Οκτωβρίου 2013, έκδοση ΥΣΜΑ- ΕΣΜΑ, Αθήνα 2015.
• Β. Ελευθερίου- Β. Μανιδάκη- Α. Βρούβα, Μελέτη Αποκαταστάσεως Παρθενώνος, Τόμος 8ος, Μελέτη αποκατάστασης της δυτικής πλευράς του Παρθενώνα, έκδοση ΥΣΜΑ- ΕΣΜΑ, Αθήνα 2015.
• Β. Ελευθερίου - Μ. Πίκουλα- Κ. Κουζέλη, Αναστηλωτικές εργασίες στην ακρόπολη της Λίνδου ΙΙ, Ο ναός της Λινδίας Αθηνάς, Αθήνα 2015.
• Μ. Κορρές- Β. Ελευθερίου (επιμ.), Πρακτικά Διημερίδας ‘Eιδικά θέματα έρευνας και εφαρμογών στα αναστηλωτικά έργα της Aκρόπολης την περίοδο 2010-2015’, ΥΣΜA, Αθήνα, 18-19 Νοεμβρίου 2016, Αθήνα 2018.
• Β. Ελευθερίου- Ε. Λεμπιδάκη (επιμ.), Ο Χαράλαμπος Μπούρας και η αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης, Αθήνα 2018.
• Μ. Κορρές- Β. Ελευθερίου (επιμ.), Σμίλη και Μνήμη, Η συμβολή της μαρμαροτεχνίας στην αναστήλωση των μνημείων, κατάλογος έκθεσης φωτογραφίας, Αθήνα 2019.

Αρχαιολόγος (1972) και Δρ. Φιλοσοφίας (1997) του Πανεπιστημίου Αθηνών, εξειδικευμένη στην αναστήλωση μνημείων στο International Centre for the Study of the Preservation and the Restoration of Cultural Property (ICCROM) της Ρώμης και στη Scuola di Perfezionamento per lo Studio ed il Restauro dei Monumenti (Σχολή Εξειδίκευσης στην Σπουδή και Αποκατάσταση Μνημείων) της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου La Sapienza της Ρώμης (1975). Μέλος του Τεχνικού Γραφείου των αναστηλωτικών έργων Ακροπόλεως (1976-2000) του Υπουργείου Πολιτισμού. Προϊσταμένη του Τομέα Τεκμηρίωσης της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (2000-2008). Από το 2008 έως το 2016 Καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης, όπου δίδασκε τα ακόλουθα γνωστικά αντικείμενα: Ιστορία, Θεωρία, Κριτική Αποκατάστασης Μνημείων, Προστασία και Ανάδειξη Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων, Επανάχρηση Ιστορικών Κτηρίων, Ειδικά Θέματα Ιστορίας Αρχιτεκτονικής και Τέχνης.

.Αναπληρώτρια Πρόεδρος της Επιτροπής Συντηρήσεως των Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) από το 2016 και Aναπληρωματικό Mέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού από το 2015. Πρόεδρος της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (2020-2023). Μέλος επίσης πολλών επιστημονικών και κοινωνικών φορέων, ελληνικών και διεθνών, που έχουν ως σκοπό την προστασία, διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς: της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, της Εταιρείας για την Επιστημονική Προώθηση της Αποκατάστασης Μνημείων (ΕΤΕΠΑΜ), της Associazione per il Restauro dei Monumenti (ARCo), Αντιπρόεδρος της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της τύχαινε συνεχώς διακρίσεων και βραβεύσεων, ελληνικών και διεθνών. Ενδεικτικά αναφέρονται: 1998: Υποτροφία Ερευνητή Υψηλού Επιπέδου (Bourse de chercheur de haut niveau) του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, Έρευνας και Τεχνολογίας (Ministère de l’Éducation Nationale, de la Recherche et de la Technologie) της Γαλλίας, 1999: Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τη μονογραφία της «Η αναστήλωση των Αρχαίων Μνημείων στη Νεώτερη Ελλαδα (1834-1939)» , 2008-2013: Μέλος της Επιτροπής Κρίσεως και Απονομής των Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Europa Nostra για την Πολιτιστική Κληρονομιά (European Union Prize for Cultural Heritage/Europa Nostra Awards), 2014-2017: Εκλεγμένη Πρόεδρος της ίδιας ως άνω επιτροπής. 2009, Επικεφαλής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων προσκεκλημένης από το Υπουργείο Πολιτισμού του Ιράν για γνωμοδότηση σχετικά με τη συντήρηση μνημείων Σασσανιδικής περιόδου στους αρχαιολογικούς χώρους της Bishampur και Fizurabat, 2014-2015: Μέλος Ομάδας Εργασίας Εμπειρογνωμόνων για την Πολιτιστική Κληρονομιά (Experts Working Group for Cultural Heritage) της Γενικής Διεύθυνσης για την Έρευνα και την Καινοτομία(General Directorate of Research and Innovation) της Εύρωπαίκής Ένωσης, στο πλαίσιο του Προγράμματος Horizon 2020, 2015-2018: Μέλος του Συμβουλίου (Council) της Europa Nostra.

Το επιστημονικό, ερευνητικό της έργο καλύπτει τα θέματα της ιστορίας, θεωρίας και κριτικής της αποκατάστασης και συντήρησης μνημείων, της προστασίας και ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, και, ειδικότερα, της τύχης των αρχαίων μνημείων στην Ελλάδα μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Το δημοσιευμένο έργο της συνίσταται σε 5 βιβλία, πάνω από 90 άρθρα σε συλλογικά επιστημονικά έργα και επιστημονικά περιοδικά (με κριτές), σε άρθρα ποικίλου περιεχομένου (σε περιοδικό και ημερήσιο τύπο, ενημερωτικά δελτία, χρονικά ανασκαφών κλπ), σε μεταφράσεις επιστημονικών άρθρων και βιβλίων, ενώ έχει επιστημονικά επιμεληθεί 12 βιβλία και δύο σειρές περιοδικών. Έχει συμμετάσχει, μετά από πρόσκληση, με ανακοίνωση σε πάνω από 25 διεθνή συνέδρια και δώσει διαλέξεις σε πάνω από 45 επιστημονικά ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (1972), και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πολυτεχνείο του Μονάχου (1975-77), Διδάκτωρ του Freie Universität του Βερολίνου (1991) και του ΕΜΠ (1992). Μηχανικός στα Έργα Συντήρησης Μνημείων της Ακρόπολης (1975, 1977-1979), Προϊστάμενος του Τμήματος Αναστηλώσεων στη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού (1981), Προϊστάμενος του Έργου «Παρθενών» της Α΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (1983-1999). Αναπληρωτής Καθηγητής (1999) και πρωτοβάθμιος Καθηγητής (2006-2015) στο ΕΜΠ. Δίδαξε αρχαία αρχιτεκτονική, ιστορική τοπογραφία, αναστήλωση, εκτός από το ΕΜΠ και στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, στα Πανεπιστήμια Pensylvania και Berkeley των ΗΠΑ, και σε πανεπιστήμια  και ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Έχει συμμετάσχει στη μελέτη, συντήρηση, αναστήλωση και ανάδειξη πολλών ιστορικών μνημείων σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ειδικότερα στην Αθήνα, εργάστηκε στο Ερέχθειο, στο ιερό του Διονύσου, στο Διονυσιακό θέατρο στις νότιες παρειές της Ακρόπολης (υπεύθυνος έργου 1980-1983) και κυρίως στον Παρθενώνα (κατά το διάστημα 1983-1999 υπεύθυνος εργασιών αναστήλωσης και ανάδειξης του μνημείου). Διετέλεσε ή είναι  μέλος των Επιτροπών Συντήρησης των Μνημείων της Ακρόπολης (EΣMA), του Διονυσιακού Θεάτρου, της ακρόπολης Λίνδου, του Επικουρίου Απόλλωνος, της Υποεπιτροπής Συντήρησης των Γλυπτών του Παρθενώνα, της Επιτροπής Μαραθώνα. Υπήρξε Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Ανέγερσης του Μουσείου Ακρόπολης και μέλος κριτικής επιτροπής Διεθνούς Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για την αποκατάσταση του ναού του Αυγούστου στο Pozzuοli της Καμπανίας, στη νότιο Ιταλία. Τακτικό μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ, 2006-). Αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου και  της Koldewey Gesellschaft. Χρυσό Μετάλλιο της Ακαδημίας της Ρώμης (2013), Αργυρό Μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής (1995), Χάλκινο Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών (1989), βραβείο Alexander von Humboldt (2003), Premio Internazionale di Archeologia, città di Ugento (Premio Zeus, 2006). H Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε για το βιβλίο του Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις (2014). Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1998).

Κύρια  αυτοτελή  έργα: Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνος, τ. 2β (Αθήνα 1989)· Οικοδομική των αρχαίων κιόνων (Αθήναι 1991)· Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα (Αθήνα 1993)· Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνος (Αθήνα 1994)· Εκτέλεση, Περιεχόμενο και Αξία των Χαρτών της Αττικής του Κάουπερτ (Αθήνα 2008)· Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις (Αθήνα 2014)· (Με Κατερίνα Τζανάκη)  Η Κοίτα της Μέσα Μάνης και η αρχιτεκτονική της. Πρόταση προστασίας και ανανεώσεως του οικισμού (Αθήνα 1976)· (Με Χ. Μπούρα και με τη συνεργασία και των Θ. Σκουλικίδη – Ν. Μπελογιάννη – Εύης Παπακωνσταντίνου – Δ. Χαραλάμπους – Κ. Ζάμπα) Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνα (Αθήνα 1983)· (Με Ν. Τογανίδη – Κ. Ζάμπα – Θ. Σκουλικίδη κ.ά.) Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνα, τ. 2α (Αθήνα 1989)· (Με C. Hadjiaslani) Die Explosion des Parthenon (Berlin 1990).

Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2017.