Ο ιστορικός και ο κυρίαρχος

Στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου «Από την οθωμανική Ευρώπη στα βαλκανικά έθνη: επανεξετάζοντας το Διαφωτισμό» (Αθήνα, 23- 25 Μαΐου), πραγματοποιήθηκαν στο Γαλλικό Ινστιτούτο οι τέσσερις εναρκτήριες ομιλίες της θεματικής της εκδήλωσης.

Οι ομιλητές επανέρχονται σε ορισμένα καίρια θέματα όπως στο κλασικό ερώτημα «Τι είναι τα Φώτα;», τη σχέση ανάμεσα στον ιστορικό και την πολιτική εξουσία, την κατασκευή των «εθνικών Διαφωτισμών» και, τέλος, την επίκληση των Φώτων στο πλαίσιο σύγχρονων κρίσεων.

Συμμετέχουν οι:

• Bertrand BINOCHE, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1 Panthéon-Sorbonne 

• Χρήστος ΧΑΤΖΗΙΩΣΗΦ, Ομότιμος καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων του Πανεπιστημίου Κρήτης, πρώην Διευθυντής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ

• Franck SALAÜN, καθηγητής γαλλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Paul Valéry Montpellier 3 και μέλος του Ινστιτούτο Ερευνών για την Αναγέννηση, την Κλασική εποχή και τον Διαφωτισμό (IRCL, CNRS, Μονπελιέ)

• Jean-Pierre SCHANDELER, ερευνητής στο IRCL/CNRS, Πανεπιστήμιο Paul Valéry Montpellier 3

Διοργανωτές του συνεδρίου ήταν το Ινστιτούτο Ερευνών για την Αναγέννηση, την Κλασική εποχή και τον Διαφωτισμό (IRCL, CNRS, Μονπελιέ), η Γαλλική Σχολή Αθηνών, το Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών και το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.

Χρήστος Χατζηιωσήφ, Ο ιστορικός και ο Κυρίαρχος

Παραγνωρισμένη ή θεωρούμενη απλό προοίμιο του ιστορισμού του 19ου αιώνα, η ιστοριογραφία των Φώτων, αναγνωρίζεται σήμερα ως μια σημαντική, ιδιαίτερη στιγμή της Νεωτερικότητας. Ένα από τα κύρια κέντρα της ιστοριογραφίας των Φώτων βρισκόταν στο πανεπιστήμιο του Γκαίτινγκεν, και, πιο συγκεκριμένα, στο Ιστορικό Ινστιτούτο που ιδρύθηκε το 1767 αποτελώντας την πρώτη ακαδημαϊκή μονάδα στην Ευρώπη αφιερωμένη αποκλειστικά στη μελέτη της ιστορίας.
 

Θα αναλύσουμε τους θεωρητικούς προβληματισμούς των ιστορικών του Γκαίτινγκεν γύρω από το ζήτημα των σχέσεων του ιστορικού με την πολιτική εξουσία. Η σημασία των θέσεων τους πάνω στο ζήτημα αυτό υπερβαίνει το πλαίσιο του πανεπιστημίου του Γκαίτινγκεν, ακόμα και τα όρια του γερμανικού χώρου καθώς ο προβληματισμός τους τροφοδοτείται από τα γεγονότα που συντελούνταν σε όλη την Ευρώπη και οι θεωρητικές τους επιλογές έπαιρναν υπόψη τους τις προσεγγίσεις των άλλων ευρωπαίων ιστορικών και συχνά διατυπώνονταν σε αντίλογο με αυτούς. Οι ανησυχίες των Γερμανών ιστορικών σχετικά με τη σχέση ιστορικού και πολιτικής εξουσίας συναντούσαν τους προβληματισμούς για το ίδιο ζήτημα των φιλοσόφων, όπως ο Καντ. Το παράδειγμα των Γερμανών ιστορικών έχει λοιπόν μια γενικότερη σημασία και μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε τη ριζοσπαστικότητα του Διαφωτισμού σε μια περίοδο κατά την οποία η κυριαρχία περνούσε από τους ηγεμόνες στο λαό μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων του.