"Ο Λάμπρος" του Διονυσίου Σολωμού

Πόσο γνωρίζουμε τον άρχοντα της ελληνικής ποίησης πέρα και εκτός από τις δύο πρώτες στροφές του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» που είναι και ο εθνικός μας ύμνος; Φυσικά τα γραφτά του συνέτειναν σημαντικά στην ανάπτυξη της ελληνικής εθνικής συνείδησης αλλά ας μην ξεχνάμε ότι ο Σολωμός ήταν ο πρώτος Έλληνας ποιητής ευρωπαϊκού αναστήματος. Η ποίησή του επικεντρώνεται γύρω από τα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν φιλόσοφους και ποιητές μέσα στους αιώνες: φύση, ελευθερία, θάνατος, θρησκεία, έρωτας. Και η γλώσσα του είναι παρμένη από το ελληνικό δημοτικό τραγούδι που γοήτευε τη φαντασία του και αναστάτωνε την ψυχή του. Θα αναφερθούμε συγκεκριμένα στα έργα «Κρητικός» και «Λάμπρος» αλλά και σε αποσπάσματα ή και μονόστιχα, από τους πιο πυκνούς πυρήνες ποίησης που δημιουργήθηκαν ποτέ στην ελληνική γλώσσα.

"Ο Λάμπρος" του Δ. Σολωμού, που αποτελεί το κεντρικό θέμα αυτής της ομιλίας, είναι μια εκτενής λυρική σύνθεση με πρωταγωνιστή έναν ρομαντικό ήρωας που αψηφάει το Θεό και παίρνει τη μοίρα στα χέρια του. Είναι το πιο "βυρωνικό"ποίημα του Σολωμού και εκφράζει τη γιγαντιαία αλλά μάταιη αντίσταση του ανθρώπου στους ηθικούς νόμους. Η γραφή είναι απλή, με κυρίαρχο το αφηγηματικό στοιχείο αντί του λυρικού, αλλά και με την ποιητικότατη ottava rima στα έμμετρα μέρη.

 Αυτή είναι η δεύτερη και τελευταία από τις ομιλίες  της Αναστασίας Ταμπάκη για το έργο του Διονυσίου Σολωμού που βιντεοσκοπήθηκαν και αναρτήθηκαν στο Blod.

 Παραθέτουμε εδώ ένα από τα σωζόμενα αποσπάσματα του «Λάμπρου», του ποιήματος του Διονυσίου Σολωμού στο οποίο επικεντρώνεται η διάλεξη:
 
ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ
 
IX.
 
1.Μοῦ φαίνεται πὼς πάω καὶ ταξιδεύω
Στὴν ἐρμιὰ τοῦ πελάγου εἰς τ᾿ ὄνειρό μου
Μὲ τὸ κῦμα, μὲ τσ᾿ ἄνεμους, παλεύω
Μοναχή, καὶ δὲ εἶσαι εἰς τὸ πλευρό μου·
Δὲ βλέπω μὲ τὸ μάτι ὅσο γυρεύω
Πάρεξ τὸν οὐρανὸ στὸν κίνδυνό μου·
Τόνε τηράω, βόηθα, τοῦ λέω, δὲν ἔχω
Πανί, τιμόνι, καὶ τὸ πέλαο τρέχω.
 
2.Κι᾿ ὅτι τέτοια τοῦ λέω, μέσα μὲ θάρρος
Νά σου τὰ τρία τ᾿ ἀρσενικὰ πετιοῦνται·
Τοῦ καραβιοῦ τὰ ξύλα ἀπ᾿ τὸ βάρος
Τρίζουν τόσο, ποὺ φαίνεται καὶ σκιοῦνται·
Τότε προβαίνει ἀφεύγατος ὁ χάρος,
Καὶ στρυμωμένα αὐτὰ κρυφομιλιοῦνται,
Κι᾿ ἀφοῦ ἔχουν τὰ κρυφὰ λόγια ᾿πωμένα,
Λάμνουν μὲ κάτι κουπιὰ τσακισμένα.
 
3.Μ᾿ ἕνα πικρὸ χαμόγελο στὸ στόμα
Ἔρχεται ἡ κόρη ἐκεῖ καὶ μὲ σιμώνει·
Τῆς τυλίζει ἕνα σάβανο τὸ σῶμα,
Ποὺ στὸν ἀέρα ὁλόασπρο φουσκώνει·
Ἀλλὰ πλιὰ χλωμιασμένο εἶναι τὸ χρῶμα
Τοῦ χεριοῦ ποὺ ὀμπροστά μου ἀντισηκώνει,
Καὶ τῆς τρέμει, ὅπως τρέμει τὸ καλάμι,
Δείχνοντας τὸ σταυρὸ στὴν ἀπαλάμη.
 
4.Καὶ βλέπω ἀπ᾿ τὸ σταυρὸ καὶ βγαίνει αἷμα
Μαῦρο μαῦρο, καὶ τρέχει ὡσὰν τὴ βρύση
Μοῦ δείχνει ἡ κόρη ἀνήσυχο τὸ βλέμμα,
Τάχα πὼς δὲ μπορεῖ νὰ μὲ βοηθήσῃ.
Ὅσο ἐκειὰ τὰ κουπιὰ σχίζουν τὸ ῥέμα,
Τόσο τὸ κάνουν γύρω μου ν᾿ αὐξήσῃ·
Συχνοφέγγει ἀστραπή, σχίζει τὸ σκότος,
Καὶ τῆς βροντῆς πολυβουΐζει ὁ κρότος.
 
5.Καὶ τὰ κύματα πότε μᾶς πηδίζουν,
Ποὺ στὰ νέφη σοῦ φαίνεται πὼς νἆσαι,
Καὶ πότε τόσο ἀνέλπιστα βυθίζουν,
Ποὺ νὰ μὴν ἀνοίξῃ ἡ κόλαση φοβᾶσαι·
Οἱ κουπηλάτες κατὰ μὲ γυρίζουν.
Βλασφημοῦν, καὶ μοῦ λένε: Ἀνάθεμά σε.
Ἡ θάλασσα ἀποπάνου μας πηδάει,
Καὶ τὸ καράβι σύψυχο βουλιάει.
 
6.Μὲ χέρια καὶ μὲ πόδια ἐνῷ σ᾿ ἐκείνη
Τὴν τρικυμιά, ποὺ μ᾿ ἄνοιξε τὸ μνῆμα,
Τινάζομαι μὲ βία, καὶ δὲ μ᾿ ἀφίνει
Νὰ βγάλω τὸ κεφάλι ἀπὸ τὸ κῦμα,
Βρίσκομαι ἡ ἔρμη ἀνάποδα στὴν κλίνη,
Ποὺ ἄλλες φορὲς τὴ ζέσταινε τὸ κρῖμα,
Καὶ πικρότατα κλαίω πὼς εἶναι δίχως
Τὸ στεφάνι, ποὺ μὤταξες, ὁ τοῖχος.