Ο μόνος τρόπος είναι ο δρόμος: το Τελευταίο Καραβανσαράι από το Θέατρο του Ήλιου της Ariane Mnouchkine

Η παράσταση το Τελευταίο Καραβανσαράι πρωτοπαρουσιάστηκε τον Απρίλιο του 2003 στην Καρτουσερί και τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς στο φεστιβάλ της Αβινιόν, και ανέδειξε με τρόπο μοναδικό το ακανθώδες πολιτικό ζήτημα της μετανάστευσης. Αφορμή για την παράσταση στάθηκε η επίσκεψη της Μνουσκίν στον καταυλισμό του Σαγκάτ το 2001. Εκεί η γαλλίδα σκηνοθέτης αντίκρισε ένα στρατόπεδο υποδοχής προσφύγων, στο οποίο έφταναν καθημερινά χιλιάδες παράνομοι ταξιδιώτες που έρχονταν από εμπόλεμες περιοχές των ανατολικών χωρών.

 Το Τελευταίο Καραβανσαράι παρουσιάζει τις αυθεντικές ιστορίες των ανθρώπων που έφυγαν από τη χώρα τους, τις προσπάθειες να δραπετεύσουν καθώς και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν φτάνοντας στις χώρες της Ευρώπης. Η παράσταση χωρίζεται σε δύο ενότητες που περιλαμβάνουν: Το άγριο ποτάμι και το Καταγωγές και πεπρωμένα.  Και στις δυο ενότητες η παράσταση στηλιτεύει την ξενοφοβία και το ρατσισμό απέναντι στους πρόσφυγες που επιχειρούν να μεταβούν σε μια ξένη χώρα, σαρκάζει το γραφειοκρατικό σύστημα και καταγγέλλει τους λαθρέμπορους ή τοπικούς δικτάτορες που παρεμβαίνουν και εκμεταλλεύονται την ανάγκη των φυγάδων που προσπαθούν να αποκτήσουν καινούργια ταυτότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην παράσταση αυτή συμμετείχαν σαράντα ηθοποιοί διαφορετικών εθνικοτήτων και ακούστηκαν περισσότερες από είκοσι γλώσσες.

 Η παρούσα εισήγηση θα επιχειρήσει να εντοπίσει τους κώδικες και να αναζητήσει τα σημεία που χρησιμοποίησε ο θίασος στην παράσταση προκειμένου να προσεγγίσει το θέμα της προσφυγιάς. Η μελέτη θα επικεντρωθεί στην παρουσίαση και την ανάλυση γύρω από σημαντικά ζητήματα που θέτουν ορισμένες ιστορίες, όπως το ζήτημα της ξενοφοβίας απέναντι στην ετερότητα, η απόγνωση του μετανάστη που του αρνούνται την είσοδο στη χώρα, η έννοια της ανωτερότητας του δυτικού πολιτισμού κ.λ.π. Ο στόχος αυτής της παρουσίασης, τέλος, είναι να προβληματίσει για το ρόλο, το βαθμό επίδρασης και τη συμβολή της τέχνης του θεάτρου στο θέμα του ρατσισμού και της βίας απέναντι στους μετανάστες.