Ο Παπαδιαμάντης αυτό-μεταφραζόμενος

Η εισήγηση ασχολείται με τη συχνή και ιδιάζουσα στην παπαδιαμαντική διηγηματογραφία χρήση του επεξηγηματικού "ήτοι", η οποία παρουσιάζει μιαν επεξηγηματική "αντιστροφή" καθώς αποκαλύπτει πως ο Παπαδιαμάντης αναλαμβάνει να "μεταφράσει" τη λαϊκή και ιδιωματική του γλώσσα χάριν των αναγνωστών του πού, καθώς φαίνεται, είναι στη συνείδησή του εξοικειωμένοι σχεδόν αποκλειστικά με τους λόγιους γλωσσικούς τύπους. Έτσι αντί να επεξηγήσει τον λόγιο τύπο με ένα της κοινής λαϊκής γλώσσας, κατά κανόνα "μεταφράζει" τον λαϊκό ή ιδιωματικό γλωσσικό τύπο με μία λόγια λέξη. Παραθέτουμε ενδεικτικά τέσσερα μόνον από πλείστα άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα: "Είχα εγώ σουραύλι (ήτοι φλογέραν), αλλά δεν είχα αρκετόν θράσος..." ("Όνειρο στο κύμα") - "...τεμάχια σαπρών ξύλων από ξεχώματα, ήτοι ανακομιδάς ανθρωπίνων σκελετών..." ("Το Μυρολόι της φώκιας") - "... να προσλάβη ένα βαρδιάνον, ήτοι φύλακα..." ("Βαρδιάνος στα σπόρκα") - "...την "ασήμωσεν", ήτοι της έδωκεν αργυρούν νόμισμα..." ("Φόνισσα").

Στη συνέχεια η εισήγηση καταδεικνύει πως ο Παπαδιαμάντης αυτομεταφραζόμενος επιλέγει συνειδητά τη γλωσσική πολυτυπία και τη γοητευτική συνύπαρξη ποικίλων γλωσσικών επιπέδων και προηγείται έτσι των ενδογλωσσικών μεταφραστών του ακυρώνοντας ως αμήχανες και μάταιες τις σύγχρονες απόπειρες ενδογλωσσικής του μετάφρασης.