Οι δημοσιονομικές βάσεις της πολιτικής νομιμοποίησης και η κρίση του κράτους της Μεταπολίτευσης

Η εισήγηση αυτή έγινε κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου «Μεταπολίτευση: Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;» στο πλαίσιο της θεματικής ενότητας "Κράτος και δημόσιες πολιτικές".

Η σχέση ανάμεσα στον κρατικό προϋπολογισμό και στις πολιτικές δυνάμεις, όπως αυτή αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, έχει ερευνηθεί κυρίως μέσα από τρεις αλληλεπικαλυπτόμενους άξονες, κάθε ένας εκ των οποίων αντιστοιχεί σε μία ξεχωριστή υπόθεση περί σύστασης και λειτουργίας του πολιτικού.
 

Ο πρώτος άξονας περιλαμβάνει μελέτες που μεταφέρουν την προβληματική του εκλογικού-δημοσιονομικού κύκλου στην ελληνική περίπτωση. Εδώ, η βασική υπόθεση έγκειται στο ότι οι πολιτικές δυνάμεις προχωρούν σε εξατομικευμένες παροχές στο εκλογικό σώμα με αντάλλαγμα την ψήφο του. Για το λόγο αυτό σε εκλογικά έτη παρατηρείται μία αύξηση στις δαπάνες και μία αντίστοιχη μείωση στην είσπραξη εσόδων που εκτροχιάζει τη δημοσιονομική ισορροπία και επιβαρύνει το δημόσιο χρέος. Αυτή η ανάλυση θεμελιώνεται σε μία αντίληψη του κράτους ως πόρου μίας πολιτικής αγοράς που ενεργοποιείται στις παραμονές της εκάστοτε εκλογικής αναμέτρησης λόγω των προσοδοθηρικών συμπεριφορών που αναπτύσσουν πολίτες και πολιτικοί.
 

Ο δεύτερος άξονας στηρίζεται στην υπόθεση περί χρόνιας αδυναμίας του κρατικού μηχανισμού να συλλέξει σε ικανό ποσοστό τα φορολογικά έσοδα. Εδώ, λανθάνει ένα επιχείρημα γραφειοκρατικής υστέρησης των κρατικών μηχανισμών που παραπέμπει το ζήτημα του δυσλειτουργικού κράτους. Τέλος, ο τρίτος άξονας, τμήματα του οποίου αποτελούν οι προηγούμενοι δύο, υποστηρίζει ότι υπάρχει μία μόνιμη και διαρκής αποσταθεροποίηση του δημοσιονομικού κύκλου, λόγω της πελατειακής διόγκωσης τους κράτους και ότι αυτό δεν οφείλεται μόνο στην προσοδοθηρία που αναπτύσσεται σε περιόδους εκλογικών αναμετρήσεων, αλλά συνιστά τον βασικό μηχανισμό αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος.
 

Μολονότι οι τρείς προσεγγίσεις που αναπτύχθηκαν παραπάνω καταλήγουν σε μία σειρά εξαιρετικά χρήσιμων συμπερασμάτων, ως προς τη διακύμανση της συμπεριφοράς των δημοσιονομικών μεγεθών στο πλαίσιο που θέτουν τα πολιτικά φαινόμενα, εντούτοις δεν προχωρούν στην αναζήτηση των βαθύτερων μηχανισμών στη βάση των οποίων συγκροτούνται και αναπαράγονται οι δημοσιονομικές σχέσεις ως κοινωνικές σχέσεις κατά τη διάρκεια της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η παρούσα εισήγηση, ανασκευάζοντας πλευρές της νεομαρξιστικής προβληματικής της δημοσιονομικής κοινωνιολογίας , θα επιχειρήσει να αναδείξει το πώς ο δημοσιονομικός κύκλος της Μεταπολίτευσης συνιστά ένα εργαλείο πολιτικής νομιμοποίησης του κράτους στη βάση ενός ασταθούς ταξικού συμβιβασμού. Τέλος, θα υποστηριχθεί ότι ένα μέρος της κρίσης νομιμοποίησης που έχει προκύψει τα τελευταία δύο χρόνια οφείλεται ακριβώς στη θραύση αυτού του συμβιβασμού.