Οι ζωγραφισμένοι που με θυμούνται: Συνομιλίες με φίλους του Νίκου Χουλιαρά - 1η συνάντηση

Το Μουσείο Μπενάκη εγκαινίασε, την Τρίτη 18 Σεπτεμβρίου 2018, έκθεση αφιερωμένη στα σχέδια του Έλληνα καλλιτέχνη, Νίκου Χουλιαρά, σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Ελισάβετ Πλέσσα. Η έκθεση με τίτλο «Στη νύχτα του χαρτιού: Γνωστά και άγνωστα σχέδια του Νίκου Χουλιαρά» πραγματοποιείται στο Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα και θα διαρκέσει έως τις 24 Νοεμβρίου 2018. 

Αφορμή για την τωρινή έκθεση στάθηκε η πρόσφατη ανακάλυψη άγνωστων σχεδίων στη συλλογή του εκλιπόντα καλλιτέχνη, τα οποία χρονολογούνται από τα χρόνια του στην ΑΣΚΤ μέχρι τις τελευταίες δημιουργικές του στιγμές. Στο πλαίσιο της ανάδειξης της σημασίας του σχεδίου στο έργο του Νίκου Χουλιαρά, συμπεριλαμβάνονται επίσης σχέδια από μερικές ενότητες-σταθμούς στην εκθεσιακή και εκδοτική ιστορία της ζωγραφικής του πορείας.

Το σχέδιο πρόσφερε στον Νίκο Χουλιαρά (1940-2015) την αυτονομία που πάντα επιδίωκε στη ζωή και στο έργο του, γιατί τον απελευθέρωνε από τους περιορισμούς ενός συγκεκριμένου τόπου και χρόνου της ζωγραφικής πράξης. Τα σχέδια του Χουλιαρά δεν είναι ποτέ σπουδές για μεγαλύτερα έργα, παρά αποτελούν αυτόνομες δημιουργίες και διακατέχονται από τις ίδιες εμμονές με τα ζωγραφικά έργα του: η μνήμη των τοπίων και οι τόποι της μνήμης, οι λέξεις και η γραφή, η βία και η τρυφερότητα του έρωτα, το ερημικό ζώο, η σκιά και η νύχτα, η εικόνα του εαυτού εικονίζονται ολοένα στο χαρτί του. 

Αρχικά αφαιρετικά, όπως και τα ζωγραφικά έργα του, τα σχέδια μετέπειτα κατακλύζονται από την ανθρώπινη παρουσία, που εμφανίζεται άλλοτε πιο γραμμική κι άλλοτε πιο περίτεχνη. Τα σχέδια του Νίκου Χουλιαρά κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, που κυριαρχούν στην έκθεση, συχνά αποτελούν ένα είδος προσωπικού ημερολογίου όπου αποτυπώνονται, συχνά με χιούμορ και με αυτοσαρκασμό, ο φιλικός και καλλιτεχνικός του περίγυρος, η πρώιμη ενασχόλησή του με τη σκηνογραφία και το τραγούδι, τα σπίτια όπου έζησε, η ματιά του στην πολιτικοκοινωνική καθημερινότητα, οι γυναικείες φιγούρες και τα ταξίδια του. 

«OI ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΟΙ ΠΟΥ ΜΕ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ»
ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΧΟΥΛΙΑΡΑ
 

Παρότι ο Νίκος Χουλιαράς ακολούθησε μια απόλυτα αυτόνομη καλλιτεχνική πορεία, εντούτοις περιστοιχιζόταν πάντα από πολλούς και διαφορετικούς κύκλους φίλων, καλλιτεχνών και μη, οι οποίοι μάλιστα συχνά εικονίζονται σε σχέδια που παρουσιάζονται στην τωρινή έκθεση, ειδικά κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Στο πλαίσιο δύο συναντήσεων, τέσσερις παρέες του Νίκου Χουλιαρά επιχειρούν να φωτίσουν άγνωστες πτυχές από το ενιαίο σύνολο της ζωγραφικής και της ζωής του.
 

Στην πρώτη συνάντηση που έγινε την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου 2018, βιντεοσκοπήθηκε από το Blod και δημοσιεύεται εδώ, πήραν μέρος οι Γιάννης Μιχαηλίδης, Γιώργος Νικολακόπουλος, Χρήστος Σαμαράς (ζωγράφοι), Παυλίνα Παμπούδη (συγγραφέας και εικονογράφος) και Μάρθα-Έλλη Χριστοφόγλου (ιστορικός της τέχνης). Συντόνισε η επιμελήτρια της έκθεσης, Ελισάβετ Πλέσσα (ιστορικός της τέχνης).
 

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΧΟΥΛΙΑΡΑ
 

Γεννήθηκε στις 15 Οκτωβρίου του 1940 στα Γιάννενα, γιος του Ευάγγελου Χουλιαρά και της Σοφίας Δεσπότη. Ο πατέρας του διατηρούσε εμπορικό κατάστημα με υφάσματα. Είχε δύο μικρότερα αδέλφια, την Ιουλία Χουλιαρά και τον γλύπτη Γιώργο Χουλιαρά.
 

Μετά την Εμπορική Σχολή των Ιωαννίνων, όπου σπούδασε επίσης καλλιγραφία, πηγαίνει το 1959 σε φροντιστήριο στην Αθήνα για να περάσει στην Α.Σ.Κ.Τ., από όπου αποφοίτησε το 1967. Σπούδασε γλυπτική (με τον Γιάννη Παππά) και σκηνογραφία (με τον Βασίλη Βασιλειάδη). Το 1966 κάνει τις πρώτες του σκηνογραφίες για το Εθνικό Θέατρο και μέχρι το 1970 γράφει μονόπρακτα. Το θέατρο τον οδηγεί στη ζωγραφική. Το 1969 τιμήθηκε με το Α´ Βραβείο Παρθένη και πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση, στην γκαλερί Astor, στην Αθήνα. Το 1970 έλαβε μέρος στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας.
 

Από το 1962 ο Νίκος Χουλιαράς έγραφε και δημοσίευε ποιήματα, πεζά, θεατρικά έργα, καθώς και κείμενα για τη ζωγραφική, που στην πλειονότητά τους εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Νεφέλη. To λογοτεχνικό του έργο έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Σχεδίασε ο ίδιος όλες τις εκδόσεις του για τη ζωγραφική και τη λογοτεχνία του. Δύο βιβλία του τιμήθηκαν στη Λειψία με το βραβείο για το καλύτερα σχεδιασμένο βιβλίο στον κόσμο.
 

Τα χρόνια 1965-1971 ο Νίκος Χουλιαράς ασχολήθηκε παράλληλα με τη μουσική, ως συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής των τραγουδιών του και διασκεύασε παραδοσιακούς ηπειρώτικους σκοπούς. Τραγουδούσε σε μπουάτ στην Πλάκα («Ταβάνια», «Απανεμιά», «Χρυσό Κλειδί»), καθώς και στις «Νεφέλες» μαζί με τον Νότη Μαυρουδή, αλλά το 1972 αποφάσισε να αφοσιωθεί στη ζωγραφική.
 

Το διάστημα 1969-1971 ταξίδεψε στην Ευρώπη επισκεπτόμενος μουσεία και μνημεία.
 

Το 1976 απέκτησε το σπίτι στην Αντίπαρο, προνομιακό τόπο της ζωής και της ζωγραφικής του.
 

Παντρεύτηκε τέσσερις φορές (Ιωάννα Ζερβού, Αφροδίτη Κουτσίνα, Γιάννα Μυράτ, Έλλη Κελεμένδρη). Από τον γάμο του το 1973 με την Αφροδίτη Κουτσίνα απέκτησε το 1977 το μοναδικό του παιδί, τη Σοφία.
 

Πραγματοποίησε μεγάλο αριθμό ατομικών εκθέσεων, οι περισσότερες στην γκαλερί Νέες Μορφές (1976-2006). Έλαβε μέρος σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 2011 πραγματοποιήθηκε αναδρομική έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς).
 

Πέθανε στην Αθήνα, στις 20 Ιουλίου του 2015.