Όνειρα στο Βυζάντιο

Μέσα στο πυκνό πλέγμα αντιλήψεων, λειτουργιών και χρήσεων, που αναπτύσσεται γύρω από την ονειρική εμπειρία στην βυζαντινή εποχή, οι πολυάριθμες καταγραφές ονείρων —κατασκευασμένων ή και πραγματικών— προσφέρουν στον σύγχρονο μελετητή ένα κλειδί για την διερεύνηση του συμβολικού σύμπαντος των βυζαντινών. Σε μια προσπάθεια ανίχνευσης της συμβολικής λειτουργίας του βιβλίου στη βυζαντινή εποχή, στην παρουσίαση αυτή, χρησιμοποιούνται ονειρικά αφηγήματα και ερμηνείες από μια ποικιλία πηγών, στις οποίες το βιβλίο καταλαμβάνει κεντρική θέση στο ονειρικό περιεχόμενο και, συχνά, στην ερμηνεία και λειτουργία του ίδιου του αφηγήματος.

Στα πρωϊμότερα παραδείγματα, όπου διακρίνεται μια αλλαγή στον συμβολισμό του βιβλίου σε σχέση με την αρχαιότητα, με την έμφαση να έχει μετατοπισθεί από το περιεχόμενο στην μορφή, το βιβλίο μετατρέπεται σε ισχυρό αλλά απρόσωπο συμβολικό αντικείμενο — διεργασία που απηχεί τη συμβολική και τελετουργική χρήση του βιβλίου από τον Χριστιανισμό, και τη σταδιακή μετουσίωσή του σε λατρευτικό αντικείμενο.

Πρέπει να περιμένουμε έως τον δωδέκατο αιώνα για να εμφανισθούν ξανά, σε ικανό αριθμό, ονειρικά αφηγήματα στα οποία να διαφαίνεται μια προσωπική σχέση του ονειρευόμενου με το βιβλίο. Εδώ, η έμφαση έχει επανέλθει στο περιεχόμενο — σε συγκεκριμένα βιβλία, των οποίων η σπανιότητα τα μετατρέπει σε αντικείμενα ισχυρής επιθυμίας, που συχνά δεν μπορεί να βρει εκπλήρωση παρά μόνο μέσα στα όνειρα των επίδοξων αναγνωστών τους. Μέσα από τα παραδείγματα αυτά, ανιχνεύεται η επαναφορά του συμβολισμού του βιβλίου από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο και από το συλλογικό στο προσωπικό.

Η ομιλία αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των “Διαλέξεων του Φουαγιέ” (Κύκλος “Το Βιβλίο ως Κείμενο και Αντικείμενο”) και διοργανώθηκε από την Πολιτιστική Εταιρεία ΑΙΝΟΣ και τη Βιβλιοθήκη Marie Blanche με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ). Την επιστημονική ευθύνη του κύκλου «Το Βιβλίο ως Κείμενο και Αντικείμενο» είχε η Δρ Νίκη Τσιρώνη, βυζαντινολόγος στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και εταίρος του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard. Οι διαλέξεις μαγνητοσκοπήθηκαν στον χώρο του Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά (Foyer Café Bistrot), το οποίο ευγενικά παραχώρησε η εταιρεία Κοσμάς Καραβάς.

www.ainosculture.org
www.mblibrary.eu