Οπωρώνες και λαχανόκηποι στον βενετοκρατούμενο ελληνικό κόσμο

Ως αντιπροσωπευτικός χώρος έρευνας επιλέχθηκε η πόλη του Χάνδακα και η μη προστατευμένη από τα τείχη ύπαιθρος γύρω από αυτή κατά το β΄ μισό του 16ου αι. και μετά, όταν πραγματοποιήθηκαν τα μεγάλα οχυρωματικά έργα και οριστικοποιήθηκε η μορφή της πόλης. Από τις μαρτυρίες που εντοπίστηκαν συνάγεται ότι μικρής έκτασης λαχανόκηπους διέθεταν τα σπίτια, δίπλα σε εσωτερική αυλή, ενώ μεγαλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις υπήρχαν σε ανοικτούς χώρους και κοντά σε εκκλησίες ή μοναστήρια της πόλης και του βούργου. Επειδή η απόληξη των κατοικημένων περιοχών βρισκόταν αρκετά πριν από τον οχυρωμένο περίβολο, τη ζώνη ανάμεσα σε αυτές και στην περίμετρο των τειχών καταλάμβαναν άχτιστα οικόπεδα, μύλοι και, κατά κύριο λόγο, λαχανόκηποι και οπωρώνες. Κηπευτικές καλλιέργειες εκτείνονταν και στις παρυφές της πόλης, στους λόφους Κατσαμπά και Μαρουλά, στις όχθες των δύο ποταμών της, του Γιόφυρου και του Καρτερού, καθώς και στην ενδοχώρα της.

Η μελέτη συμβολαίων του 16ου και 17ου αι. και άλλων πηγών κατέδειξε ότι σημαντικά στοιχεία για το χαρακτήρα των καλλιεργούμενων με λαχανικά και οπωροφόρα δένδρα εκτάσεων είναι η ορολογία, με την οποία αποδίδονταν στις πηγές, καθώς και η θέση τους σε σχέση με τον οικισμένο χώρο. Από το συγκεκριμένο αρχειακό υλικό αντλούνται αναλυτικές πληροφορίες για την έκταση, το ιδιοκτησιακό καθεστώς, την καλλιέργεια, τη λίπανση και την άρδευση των οπωρώνων και των λαχανόκηπων, αλλά και για τα είδη, τη φορολογία, τη μεταφορά και την πώληση των οπωρολαχανικών. Οι παραπάνω πληροφορίες διερευνώνται και σε συνάρτηση με άλλες παραμέτρους (διατροφικές συνήθειες των κατοίκων, φυσικές καταστροφές και επιδημίες).