Πολυζώη Βασιλική
Κούστας Δημήτρης
Κατσαβός Αναστάσης
Βακάλη Μαρία
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
11/07/2022
Διάρκεια
01:27:06
Εκδήλωση
Μουσικές Ταυτότητες: «Μουσική και προσφυγική ταυτότητα»
Χώρος
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Διοργάνωση
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Κατηγορία
Τέχνες / Πολιτισμός
Ετικέτες
μουσική ταυτότητα, προσφυγική ταυτότητα, πρόσφυγες, 1922, μουσική, γλωσσική ταυτότητα, πολιτιστική ταυτότητα, προφορική παράδοση, ηχογραφήσεις
Για το 2022, ο τριετής κύκλος δράσεών του «Μουσικές ταυτότητες» διαπραγματεύεται τη θέση και τη σημασία της μουσικής στη διαδικασία διαμόρφωσης της συλλογικής ταυτότητας των προσφύγων γενικά, και των προσφύγων του 1922 ειδικότερα. Των ανθρώπων, που με βίαιο τρόπο εκπατρίστηκαν μαζικά και ήρθαν σε ένα νέο, όχι πάντα φιλικό περιβάλλον, για να συνεχίσουν με όρους που τους επιβλήθηκαν έξωθεν τη ζωή τους. Εγκαταλείποντας ένα περιβάλλον πολυπολιτισμικό, περισσότερο ανεκτικό στο «άλλο» και εν πολλοίς κοσμοπολίτικο, έφτασαν στην «αντίπερα όχθη» για να ενταχθούν βίαια σε μια κοινωνία ανέτοιμη, ούτως ή άλλως, να τους δεχτεί.
Εκατό χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους, το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας ήταν ακόμη ανοιχτό. Η άφιξη 1,2 εκατομμυρίου προσφύγων περίπου, όπως ήταν επόμενο, έδωσε στο ζήτημα επείγοντα και δραματικό χαρακτήρα. Στους καινούργιους τόπους εγκατάστασης, οι πρόσφυγες, ξένοι και περιθωριοποιημένοι, κλήθηκαν να επαναπροσδιορίσουν και οι ίδιοι την ατομική και συλλογική τους ταυτότητα, ενώ παράλληλα όφειλαν να επιδείξουν την αναγκαία προσαρμοστικότητα, προκειμένου να επιβιώσουν. Με την ελπίδα της επιστροφής να είναι πάντα παρούσα.
Η σπονδυλωτή αυτή παράσταση των έξι μουσικών εκδηλώσεων επιδιώκει να φωτίσει τον τρόπο που αυτοί οι άνθρωποι «χρησιμοποίησαν» τη μουσική – όχι μόνο ως παράδοση, αλλά και ως σύγχρονής τους καλλιτεχνική δημιουργία – προκειμένου να δημιουργήσουν ένα διακριτό και σταθερό σημείο αναφοράς και να την καταστήσουν συσσωρευτή συλλογικής μνήμης και βασικό στοιχείο της νέας, προσφυγικής τους ταυτότητας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε κρίκος μιας αλυσίδας, δεμένη σφιχτά με την έννοια της καταγωγής, της ιστορίας, της συνοχής, της μνήμης και της αυτογνωσίας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε μέσο επιβίωσης όχι μόνο οικονομικής, αλλά, κυρίως, κοινωνικής και βαθύτατα υπαρξιακής.
Επτά μουσικά σχήματα – δύο από αυτά σε κοινή παράσταση - προσκλήθηκαν από το Μουσείο για να δημιουργήσουν μια μουσική αφήγηση που συνδέει τη Μουσική και προσφυγική ταυτότητα. Το κάθε ένα από αυτά επεξεργάστηκε, οργάνωσε και προλόγισε ένα μουσικό πρόγραμμα που τραβά νήματα μουσικής μνήμης από τη πλούσια μικρασιατική παράδοση, όπως αυτή εκφραζόταν πριν την καταστροφή και τον ξεριζωμό μέχρι την προσαρμογή και την ενσωμάτωσή της στη νέα πατρίδα.
Τα Πολίτικα της αρμόνικας
Ένα μουσικό απόσταγμα της πολυπολιτισμικής παράδοσης της Πόλης
«…Η μουσική ως τέχνη αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ταυτότητας του ανθρώπου, ενός λαού ή μιας χώρας. Άυλη, εύκολα μεταφερόμενη και προσβάσιμη μέσω της προφορικής παράδοσης και διάδοσης, έπαιζε και παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ταυτότητας κατά τη διάρκεια των μεγάλων μετακινήσεων πληθυσμών και της προσφυγιάς. Οι πρόσφυγες, άνθρωποι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να ζήσουν σε νέους τόπους, κουβαλούν συνήθως ελάχιστα υπάρχοντα, αλλά σίγουρα έχουν στις αποσκευές τους τις μουσικές και τα τραγούδια τους που έχουν μεγάλο «βάρος», αλλά καθόλου «όγκο». Μέσω της μουσικής, των τραγουδιών και των γλεντιών, διατηρείται και συντηρείται όχι μόνο η γλωσσική και πολιτιστική ταυτότητα, αλλά και ο τρόπος ζωής, οι καθημερινές συνήθειες και η ιστορία, προσωπική και εθνική του πρόσφυγα…
…Σμιλεμένα από την λαϊκή δημιουργικότητα και την έντεχνη επεξεργασία, σφυρηλατημένα στους δρόμους και τους τόπους της προσφυγιάς, τα τραγούδια και οι σκοποί πέρασαν από γενιά σε γενιά μουσικών, μέσω της προφορικής παράδοσης και από τις αρχές του 20ου αι. μέσω των ηχογραφήσεων, αποτελώντας το απόσταγμα της αλληλεπίδρασης των λαών και των πολιτισμών που έδρασαν σε μια περιοχή-σταυροδρόμι Ανατολής – Δύσης και Βορρά – Νότου και ιστορικής συνύπαρξης 3.500 χρόνων. Σε αυτό το γεγονός οφείλεται η σημαντικότητα και η διαχρονικότητά τους…»
Συμμετέχουν οι μουσικοί: Δημήτρης Κούστας (ακορντεόν, φωνή), Αναστάσης Κατσαβός (κιθάρα, φωνή), Μαρία Βακάλη (φωνή)
1. Συρτός Πολίτικος, Κώστας Σκαρβέλης, οργανικό
2. Η πιο καλή γκαρσόνα, Παναγιώτης Τούντας, 1937
3. Συρτός Πολίτικος, οργανικό
4. Λιλή η σκανταλιάρα, Παναγιώτης Τούντας, 1931
5. Πολίτικο αργό, οργανικό
6. Δημητρούλα μου, Παναγιώτης Τούντας, 1936
7. Συριανό ζεϊμπέκικο, οργανικό
8. Μόρτη θέλω κι ας πεθάνω, Δημήτρης Μπαρούσης ή Λορέντζος, 1932
9. Κοντραμπατζήδες, Κώστας Ρούκουνας, 1935
10. Συρτό Ντερμπεντέρικο, οργανικό
11. Βρε Μάγκικο, Κώστας Καρίπης, 1938
12. Πινόκλης, Δημοσθένης Ζάττας, 1928
13. Γιατί φουμάρω κοκαΐνη, Παναγιώτης Τούντας, 1932
14. Μπάλος, Κώστας Σκαρβέλης, οργανικό
15. Του δρόμου το παιδί, Βαγγέλης Παπάζογλου, 1937
16. Χαρικλάκι, Παναγιώτης Τούντας, 1933
17. Ταταυλιανός συρτός, οργανικό
18. Ντόκτωρ, παραδοσιακό
19. Αμάν Κατερίνα μου, Παναγιώτης Τούντας, 1936
20. Αντικρυστός Μικράς Ασίας, οργανικό
21. Νέα μερακλού, Κώστας Τζόβενος
22. Γλυκά λογάκια μου 'λεγες, Κώστας Σκαρβέλης, 1935
23. Τράβα ρε μάγκα και αλάνη, Κώστας Σκαρβέλης, 1934
24. Πολίτικο χασαποσέρβικο, οργανικό
25. Το μινόρε της αυγής, Σπύρος Περιστέρης, 1936
Η Βασιλική Πολυζώη σπούδασε Ελληνική Φιλολογία και Μουσειολογία. Από το 1992 και για πολλά χρόνια εργάστηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης του Υπουργείου Πολιτισμού, δουλεύοντας για κάθε σχεδόν τομέα της δραστηριότητάς του. Σχεδίασε και υλοποίησε εκπαιδευτικά προγράμματα για διαφορετικά είδη κοινού, διαχειρίστηκε μουσειακές συλλογές, χορηγικά προγράμματα, δημιούργησε και επιμελήθηκε εκδόσεις έντυπες και ψηφιακές. Συμμετείχε σε εκθέσεις άλλων Μουσείων (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο) επιλέγοντας τα μουσειακά αντικείμενα και συγγράφοντας τα σχετικά λήμματα για τους επιστημονικούς καταλόγους των εκθέσεων. Ως επιμελήτρια του Μουσείου συνεργάστηκε για τη δημιουργία της μόνιμης έκθεσης «Άνθρωποι και Εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία» και τη δημιουργία του συνοδευτικού υλικού της, όπως η μουσική ψηφιακή έκδοση «Είναι όμορφη η δουλειά μας. Επαγγέλματα στα παλιά τραγούδια» σε συνεργασία με τον μουσικολόγο Γιώργο Παπαδάκη. Από το 2019 προΐσταται στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης-Κέντρο Εθνομουσικολογίας. Έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με τον παραδοσιακό χορό, μαθητεύοντας στο Λύκειο των Ελληνίδων, και με τα παραδοσιακά κρουστά με δάσκαλο τον δεξιοτέχνη μουσικό Μιχάλη Κλαπάκη (1994 έως σήμερα).
Ο Δημήτρης Κούστας είναι ακορντεονίστας και συνθέτης. Σπούδασε κλασικό ακορντεόν και θεωρητικά στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στο κλασικό ακορντεόν στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου. Έχει ασχοληθεί εκτενώς με την ρεμπέτικη, λαϊκή και παραδοσιακή μουσική συμμετέχοντας σε πολλά μουσικά σχήματα στην Ελλάδα και σε σημαντικά διεθνή φεστιβάλ. Από τις εκδόσεις Fagotto books κυκλοφορεί το βιβλίο του «Τα Πολίτικα της Αρμόνικας».
Ο Αναστάσης Κατσαβός σπούδασε θεωρητικά στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών και λαϊκή κιθάρα με το Χρήστο Μανιφάβα. Έχει συμπράξει με παλιούς και νέους μουσικούς και τραγουδιστές του χώρου του Σμυρναίικου και Ρεμπέτικου και παραδοσιακού ρεπερτορίου σε εμφανίσεις και συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η Μαρία Βακάλη γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Μεσότοπο, Λέσβου. Σε ηλικία 15 χρόνων άρχισε να ασχολείται με το τραγούδι στο πλαίσιο τοπικών εκδηλώσεων. Αργότερα συμμετείχε σε λαϊκά και παραδοσιακά συγκροτήματα των περιοχών της Λέσβου. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα φωνητικής με τον Δημήτρη Υφαντή και την Λουκία Παλαιολόγου, καθώς επίσης έχει συνεργαστεί με τους: Δημήτρη Υφαντή, Γιάννη Νιάρχο, Γιάννη Διονυσίου και Γρηγόρη Βασίλα. Σήμερα βρίσκεται στην Αθήνα και εμφανίζεται σε μαγαζιά, τραγουδώντας λαϊκό, ρεμπέτικο και παραδοσιακό ρεπερτόριο.
