Πώς μπορεί να λειτουργήσει η κοινωνική ενσωμάτωση...; Σκέψεις έπειτα από δέκα χρόνια εμπειρίας στην Ολλανδία

Ένα νέο «αφήγημα» για την κοινή Ευρωπαϊκή ταυτότητα στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο, αναζητά η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο του σχεδιασμού των μελλοντικών της πολιτικών. Ένα αφήγημα το οποίο θα αξιοποιεί το ευρύ πολιτισμικό απόθεμα των χωρών – μελών της ΕΕ, προτάσσοντάς το ταυτόχρονα ως βασικό πυλώνα χάραξης πολιτικής της Στρατηγικής Ευρώπη 2020: Το ευρωπαϊκό όραμα για μια «έξυπνη, διατηρήσιμη, χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη». Πρόκειται για ένα σύνολο πολιτικών το οποίο προωθεί ένα νέο μοντέλο ανάκαμψης, που επιδιώκει το συνδυασμό ανταγωνιστικότητας και αποτελεσματικότητας με την κοινωνική συναίσθηση, την αλληλεγγύη και τη δικαιοσύνη.

Η ανάγκη της πρόταξης της πολιτιστικής κληρονομιάς στις δημόσιες πολιτικές για τη βιώσιμη ανάπτυξη καθίσταται επιτακτική για μια σειρά από πρόσθετους λόγους. Καταρχήν, η Ευρώπη μπορεί και οφείλει να αξιοποιήσει το πολιτισμικό της απόθεμα, προκειμένου να ξαναπλάσει και να συνδιαμορφώσει περαιτέρω τις πολιτιστικές αξίες της και να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή σε μια εποχή εντάσεων και μετασχηματισμών, κατά την οποία αναπτύσσονται ποικίλες φυγόκεντρες και οπισθοδρομικές τάσεις. Δεύτερον, η πολιτιστική κληρονομιά αντιμετωπίζει σήμερα πρόσθετες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιβαρύνσεις σε σχέση με το παρελθόν (π.χ. επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή). 

Τέλος, αποτελεί κοινή παραδοχή μεταξύ των ειδικών ότι οι συνθήκες οικονομικής κρίσης, που επικρατούν σήμερα σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και η δημοσιονομική λιτότητα, μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στους τομείς της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τούτη είναι μια δαπανηρή υπόθεση, η έλλειψη και η απώλεια όμως της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενδεχομένως να κοστίσουν στην Ευρώπη ακόμη περισσότερο.

Με βάση τα παραπάνω, καθώς και το γεγονός ότι η πολιτιστική κληρονομιά δεν λογίζεται απλώς ως ένα πολύτιμο απόθεμα που διαφυλάττουμε και συντηρούμε, αλλά ως ένα σύνολο πόρων που αναδεικνύουμε και αξιοποιούμε, καθώς και ως κινητήριος δύναμη για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, η Ελληνική Προεδρία διοργάνωσε  στην Αθήνα, στις 6 - 8 Μαρτίου 2014 το συνέδριο «Η Πολιτιστική Κληρονομιά στο Προσκήνιο! Προς μια Κοινή Προσέγγιση για μια Βιώσιμη Ευρώπη». Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και στο Μουσείο της Ακρόπολης. Συμμετείχαν εκπρόσωποι ευρωπαϊκών θεσμών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, του επιχειρηματικού κόσμου, αλλά και της Κοινωνίας των Πολιτών. Η εισήγηση της Paula Assuncao dos Santos πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Γ΄ Θεματικής "Πολιτιστική Κληρονομιά, Κοινωνική Ευθύνη, Κοινωνική Συμμετοχή".

Σκοπός του συνεδρίου είναι 

• να αναδείξει την εγγενή σχέση μεταξύ πολιτιστικής κληρονομιάς και βιώσιμης ανάπτυξης

• να τονίσει την καίρια και διακριτή συμβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς στη συμμετοχική κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη

• να υπογραμμίσει την ανάγκη να διερευνηθούν νέοι τρόποι σκέψης σε επίπεδο χάραξης και εφαρμογής δημόσιας πολιτικής, καθώς και καινοτόμοι τρόποι λειτουργίας

• και τέλος, να προωθήσει το αίτημα για την υιοθέτηση από την ΕΕ μιας μακροπρόθεσμης προσέγγισης της πολιτιστικής κληρονομιάς ως πόρου και προϋπόθεσης για μια «έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» στην Ευρώπη.

Το συνέδριο επιχειρεί να συνδέσει τη θεωρητική συζήτηση με παραδείγματα καλής πρακτικής, τα οποία καταδεικνύουν τον καίριο ρόλο της πολιτιστικής κληρονομιάς στην επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης. Αποτέλεσε, επιπλέον, ευκαιρία για τη συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ φορέων χάραξης πολιτικής, ερευνητών, εκπροσώπων διεθνών οργανισμών, ευρωπαϊκών ομάδων εμπειρογνωμόνων, φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών και επαγγελματιών της πολιτιστικής κληρονομιάς, με σκοπό να συμβάλει:

• Στην αναγνώριση και την καλύτερη κατανόηση της αξίας και του ρόλου της πολιτιστικής κληρονομιάς στο ευρύτερο πλαίσιο της βιωσιμότητας, κυρίως ως τρόπου ανταπόκρισης στις τρέχουσες κοινωνικές προκλήσεις.

• Στην ευαισθητοποίηση σχετικά με το ευρύ φάσμα των ωφελειών που προκύπτουν από την οργανική ένταξη της πολιτιστικής κληρονομιάς στις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές πολιτικές για τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και στα σχετικά προγράμματα.

• Στην ανάδειξη της αναγκαιότητας για την ανάληψη συντονισμένης και συλλογικής δράσης από όλους τους ενδιαφερόμενους, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών κυβερνήσεων, της Αυτοδιοίκησης, του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών, με σκοπό τη μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η πολιτιστική κληρονομιά για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

• Στη συζήτηση για ένα κοινό ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο για την πολιτιστική κληρονομιά, με σκοπό την ενίσχυσή της ως βασικού παράγοντα και πόρου για την επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής Ευρώπη 2020, καθώς και για τη διαμόρφωση προτεραιοτήτων στη χάραξη πολιτικών, κοινοτικών και εθνικών, στο άμεσο μέλλον – ιδίως, σε συσχετισμό με το επόμενο Πρόγραμμα Εργασίας του Συμβουλίου της ΕΕ για τον Πολιτισμό.