Προκλήσεις της Αναστήλωσης του Παρθενώνα

Καθώς καθημερινά τίθενται ερωτήματα από τους πολίτες και επισκέπτες της Ακρόπολης, σχετικά με την καθυστέρηση ολοκλήρωσης του αναστηλωτικού έργου στον Παρθενώνα, παρουσιάζονται μέσα από παραδείγματα, τα θεωρητικά και πρακτικά διλήμματα και οι προκλήσεις που απαιτούν επίλυση και πολλές φορές μακροχρόνια μελέτη κατά την καθημερινή μελέτη και υλοποίηση του αναστηλωτικού έργου στον Παρθενώνα, καταρχήν από το επιστημονικό προσωπικό, αρχιτέκτονες και πολιτικούς μηχανικούς.

Τα παραδείγματα αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις της πρόσφατης εμπειρίας στην αποκατάσταση του δυτικού αετώματος και του βόρειου τοίχου του σηκού, στο πλαίσιο των αναστηλωτικών προγραμμάτων με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και το Τ.Α.Α. των οποίων την υψηλή επίβλεψη έχει η ομιλούσα ως προϊσταμένη του αναστηλωτικού έργου από το 2012 και εξής. Τα παραδείγματα αναλύονται συσχετιζόμενα με βασικά ερωτήματα που απορρέουν κατά την προσπάθεια εφαρμογής των βασικών αρχών αναστήλωσης της Χάρτας της Βενετίας.

Α. Απόδοση των αρχαίων λίθων στην αρχική τους θέση ή επαναφορά τους στο μνημείο με κάθε τρόπο;
Παρουσιάζεται το παράδειγμα της μελέτης απόδοσης των εκατοντάδων διασπάρτων λίθων του βόρειου τοίχου του σηκού, που διήρκεσε μια δεκαετία και απέδωσε μικρό ποσοστό αποδόσεων στη αρχική θέση. Παρόλα αυτά, επελέγη η ένταξη όλου του υλικού στο μνημείο, ακόμα και σε ομόλογες θέσεις, προκειμένου να διασωθεί και να οριοθετηθεί σαφώς ο σηκός του ναού.

Β. Συμπλήρωση των αρχαίων λίθων με νέο υλικό για την ολοκλήρωση της μορφής ή για την δομική αυτοτέλεια τους;
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι αυτά που αφορούν στην συμπλήρωση των ορθοστατών και των λιθοπλίνθων στον βόρειο τοίχο του σηκού και των ορθοστατών στον νότιο τοίχο, όπου προωθείται η ελάχιστη συμπλήρωση μόνο για στατικούς λόγους. Αναλύεται η εφαρμογή πλήρων συμπληρωμάτων στο τμήμα του τοίχου δυτικά του ορίου έκρηξης Μοροζίνι και μικρών συμπληρωμάτων ανατολικά αυτού, όπου αποφασίστηκε ενισχυμένη απόθεση του υλικού, σε 6 στρώσεις.

Το παράδειγμα της πλήρους συμπλήρωσης των λίθων του αντιθηματικού τοίχου του δυτικού αετώματος κατά ο ανατολικό μέτωπο τους, αφορά στην ενίσχυση της στατικής επάρκειας του ώστε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στους συνδεόμενους με αυτόν ορθοστάτες του τυμπάνου.

Γ. Ένταξη νέων αρχιτεκτονικών μελών ή αποκλειστικά αρχαίων αποκατεστημένων;
Η αρχή της ελάχιστης χρήσης νέου υλικού στην αναστήλωση αφορά και αρχιτεκτονικά μέλη, και τμήματα του μνημείου. Η ανασύσταση των ακραίων τμημάτων του μεσότοιχου του σηκού εξολοκλήρου από νέο υλικό, συνεισφέρει στην αντιληπτικότητα της δομής του μνημείου. Η πλήρης συμπλήρωση του τυμπάνου του δυτικού αετώματος που προγραμματίζεται με την ένταξη του νέου 7ου από βορρά ορθοστάτη, αφορά στην αισθητική ολοκλήρωση τμήματος του μνημείου και δευτερευόντως στην στατική του επάρκεια.

Κατά την αποκατάσταση του αντιθηματικού τοίχου του δυτικού αετώματος τέθηκαν ερωτήματα όσον αφορά στην επανένταξη ή μη αποξηλωμένων λιθοπλίνθων με ιδιαίτερα καταπονημένο αρχαίο υλικό. Όσοι επανήλθαν μετά από πολύμηνη αποκατάσταση διέσωζαν τις αρχαίες εντορμίες των στρεπτοσυνδέσμων, που έτυχαν ιδιαίτερης μέριμνας προκειμένου να μην καταστραφούν κατά τις διατρήσεις για την ένθεση των νέων συνδετηρίων που σχεδιάστηκαν από τιτάνιο.

Δ. Επαναφορά αποκλειστικά στην αρχική μορφή ή διατήρηση -ανάδειξη συγχρόνως, και άλλων ιστορικών φάσεων και επεμβάσεων;
Το παράδειγμα της βυζαντινής βόρειας θύρας του νάρθηκα του μνημείου μέσω της αναδιάταξης του υλικού σφράγισης της είναι χαρακτηριστικό της ανάδειξης της αναστήλωσης Στίκα στο εξωτερικό μέτωπο συγχρόνως με την ανάδειξη της βυζαντινής φάσης, αλλά και του αρχαίου τρόπου δομής στο εσωτερικό μέτωπο.

Μεγάλες ή μικρές προκλήσεις, σημαντικά ή επουσιώδη ζητήματα που προκύπτουν καθημερινά στην αναστηλωτική πρακτική, όλα αξίζουν και απαιτούν πλήρη και εξονυχιστική μελέτη από μέρους των μηχανικών του Τεχνικού Γραφείου Παρθενώνα, που πολλές φορές απαιτεί πολύμηνη ενασχόλησή τους.