Πολυζώη Βασιλική
Σκούτας Βασίλης
Μηταράκης Δημήτρης
Ζαρίας Γιάννης
Λιουδάκη Μαριάνθη
Κοπανιτσάνος Κωνσταντίνος
Λαμπροπούλου Σοφία
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
11/09/2022
Διάρκεια
01:30:59
Εκδήλωση
Μουσικές Ταυτότητες: «Μουσική και προσφυγική ταυτότητα»
Χώρος
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Διοργάνωση
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Κατηγορία
Τέχνες / Πολιτισμός
Ετικέτες
μουσική ταυτότητα, προσφυγική ταυτότητα, πρόσφυγες, 1922, μουσική, λαϊκή μουσική, προσφυγοτράγουδα, Μικρά Ασία, μουσική παράδοση
Για το 2022, ο τριετής κύκλος δράσεών του «Μουσικές ταυτότητες» διαπραγματεύεται τη θέση και τη σημασία της μουσικής στη διαδικασία διαμόρφωσης της συλλογικής ταυτότητας των προσφύγων γενικά, και των προσφύγων του 1922 ειδικότερα. Των ανθρώπων, που με βίαιο τρόπο εκπατρίστηκαν μαζικά και ήρθαν σε ένα νέο, όχι πάντα φιλικό περιβάλλον, για να συνεχίσουν με όρους που τους επιβλήθηκαν έξωθεν τη ζωή τους. Εγκαταλείποντας ένα περιβάλλον πολυπολιτισμικό, περισσότερο ανεκτικό στο «άλλο» και εν πολλοίς κοσμοπολίτικο, έφτασαν στην «αντίπερα όχθη» για να ενταχθούν βίαια σε μια κοινωνία ανέτοιμη, ούτως ή άλλως, να τους δεχτεί.
Εκατό χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους, το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας ήταν ακόμη ανοιχτό. Η άφιξη 1,2 εκατομμυρίου προσφύγων περίπου, όπως ήταν επόμενο, έδωσε στο ζήτημα επείγοντα και δραματικό χαρακτήρα. Στους καινούργιους τόπους εγκατάστασης, οι πρόσφυγες, ξένοι και περιθωριοποιημένοι, κλήθηκαν να επαναπροσδιορίσουν και οι ίδιοι την ατομική και συλλογική τους ταυτότητα, ενώ παράλληλα όφειλαν να επιδείξουν την αναγκαία προσαρμοστικότητα, προκειμένου να επιβιώσουν. Με την ελπίδα της επιστροφής να είναι πάντα παρούσα.
Η σπονδυλωτή αυτή παράσταση των έξι μουσικών εκδηλώσεων επιδιώκει να φωτίσει τον τρόπο που αυτοί οι άνθρωποι «χρησιμοποίησαν» τη μουσική – όχι μόνο ως παράδοση, αλλά και ως σύγχρονής τους καλλιτεχνική δημιουργία – προκειμένου να δημιουργήσουν ένα διακριτό και σταθερό σημείο αναφοράς και να την καταστήσουν συσσωρευτή συλλογικής μνήμης και βασικό στοιχείο της νέας, προσφυγικής τους ταυτότητας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε κρίκος μιας αλυσίδας, δεμένη σφιχτά με την έννοια της καταγωγής, της ιστορίας, της συνοχής, της μνήμης και της αυτογνωσίας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε μέσο επιβίωσης όχι μόνο οικονομικής, αλλά, κυρίως, κοινωνικής και βαθύτατα υπαρξιακής.
Επτά μουσικά σχήματα – δύο από αυτά σε κοινή παράσταση - προσκλήθηκαν από το Μουσείο για να δημιουργήσουν μια μουσική αφήγηση που συνδέει τη Μουσική και προσφυγική ταυτότητα. Το κάθε ένα από αυτά επεξεργάστηκε, οργάνωσε και προλόγισε ένα μουσικό πρόγραμμα που τραβά νήματα μουσικής μνήμης από τη πλούσια μικρασιατική παράδοση, όπως αυτή εκφραζόταν πριν την καταστροφή και τον ξεριζωμό μέχρι την προσαρμογή και την ενσωμάτωσή της στη νέα πατρίδα.
Προσφυγοτράγουδα της Μικράς Ασίας
Η συνάντηση της Μικρασιάτικης σχολής με την εγχώρια μουσική παράδοση
«…Οι ήχοι που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία το 1922 εμπλούτισαν με την πολυμορφία και τη δύναμή τους τον ελληνικό μουσικό πολιτισμό. Με τον τρόπο αυτό, τα στοιχεία της Μικρασιάτικης σχολής αναμείχθηκαν με την εγχώρια μουσική παράδοση σχηματίζοντας σταδιακά μια νέα ταυτότητα, όσον αφορά στην ελληνική λαϊκή μουσική. Ορχήστρες με σαντούρια, κιθάρες, βιολιά, κανονάκια και ούτια κυριάρχησαν στη μουσική ζωή των μεγάλων πόλεων. Την περίοδο αυτή δημιουργείται μια πληθώρα νέων τραγουδιών από πρόσφυγες συνθέτες, τα οποία εκφράζουν τις νέες κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες και διαδίδονται σε ευρύτατα στρώματα του πληθυσμού. Πολλοί από τους στίχους των τραγουδιών αυτών προσαρμόστηκαν στα δεδομένα της ζωής των μεγάλων πόλεων, με αναφορές όχι πια στην παλιά, αλλά τη νέα πατρίδα. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί «ο μερακλής των συνοικισμών» του μικρασιάτη Γρηγόρη Ασίκη, στο οποίο μας ταξιδεύει σε ένα πλήθος από προσφυγικούς συνοικισμούς της Αθήνας και του Πειραιά, περιγράφοντας το κλίμα και τις συνήθειες των προσφύγων…».
Συμμετέχει το μουσικό σχήμα Ρεμπέτικο Τρίο: Βασίλης Σκούτας (μπουζούκι, φωνή), Δημήτρης Μηταράκης (κιθάρα, φωνή), Γιάννης Ζαρίας (βιολί, μπαγλαμάς) και οι Μαριάνθη Λιουδάκη (φωνή), Κωνσταντίνος Κοπανιτσάνος (κλαρίνο), Σοφία Λαμπροπούλου (κανονάκι)
1. Ο μερακλής, οργανικό, Σπύρος Περιστέρης, 1933
2. Ρομβία (Ταταυλιανό χασάπικο), οργανικό, Σπύρος Περιστέρης, 1934
3. Σμύρνη με τα περίχωρα, Σταύρος Παντελίδης, 1935
4. Κουκλί της Κοκκινιάς, Παναγιώτης Τούντας, 1929
5. Ο μερακλής των συνοικισμών, Γρηγόρης Ασίκης, 1931
6. Προσφυγάκι, Βαγγέλης Παπάζογλου, 1938
7. Νέος Κόνιαλης, Γιάννης Δραγάτσης (Ογδοντάκης), 1934
8. Αρχοντογιός, παραδοσιακό
9. Πέργαμος, παραδοσιακό
10. Ομολογίες, παραδοσιακό
11. Η Μαρίτσα η Σμυρνιά, Δημήτρης Σέμσης, 1931
12. Παγκρατιώτισσά μου, Παναγιώτης Τούντας, 1940
13. Πολίτικο συρτό, Κώστας Σκαρβέλης, 1935
14. Η ζωντοχήρα (Στο Περιστέρι γνώρισα), Δημήτρης Μπενέτος, 1950
15. Προσφυγούλα, Μάρκος Βαμβακάρης, 1949
16. Περιστεριώτισσα, Στέλιος Χρυσίνης, 1939
17. Δυο σεβντάδες (Αγαπώ μιαν Αρμενίτσα), Παναγιώτης Τούντας, 1933
18. Δυο χήρες, Κώστας Καρίπης, 1936
19. Στους Ποδαράδες μια Πολίτισσα, Αντώνης Νταλγκάς, 1931
20. Μόρτισσα Σμυρνιά, Κώστας Ρούκουνας, 1936
21. Ανάμνηση Σμύρνης, Τιμόθεος Ξανθόπουλος, 1η ηχογράφηση: Αθήνα
Η Βασιλική Πολυζώη σπούδασε Ελληνική Φιλολογία και Μουσειολογία. Από το 1992 και για πολλά χρόνια εργάστηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης του Υπουργείου Πολιτισμού, δουλεύοντας για κάθε σχεδόν τομέα της δραστηριότητάς του. Σχεδίασε και υλοποίησε εκπαιδευτικά προγράμματα για διαφορετικά είδη κοινού, διαχειρίστηκε μουσειακές συλλογές, χορηγικά προγράμματα, δημιούργησε και επιμελήθηκε εκδόσεις έντυπες και ψηφιακές. Συμμετείχε σε εκθέσεις άλλων Μουσείων (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο) επιλέγοντας τα μουσειακά αντικείμενα και συγγράφοντας τα σχετικά λήμματα για τους επιστημονικούς καταλόγους των εκθέσεων. Ως επιμελήτρια του Μουσείου συνεργάστηκε για τη δημιουργία της μόνιμης έκθεσης «Άνθρωποι και Εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία» και τη δημιουργία του συνοδευτικού υλικού της, όπως η μουσική ψηφιακή έκδοση «Είναι όμορφη η δουλειά μας. Επαγγέλματα στα παλιά τραγούδια» σε συνεργασία με τον μουσικολόγο Γιώργο Παπαδάκη. Από το 2019 προΐσταται στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης-Κέντρο Εθνομουσικολογίας. Έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με τον παραδοσιακό χορό, μαθητεύοντας στο Λύκειο των Ελληνίδων, και με τα παραδοσιακά κρουστά με δάσκαλο τον δεξιοτέχνη μουσικό Μιχάλη Κλαπάκη (1994 έως σήμερα).
Ο Γιάννης Ζαρίας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Σπούδασε κλασσικό βιολί στην Αθήνα και, μετά το δίπλωμά του, συνέχισε τις σπουδές στη τζαζ μουσική στο Conservatorium van Amsterdam, στην Ολλανδία. Είναι διδάκτορας της ειδίκευσης βιολιού του τμήματος Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας και απόφοιτος της σχολής Ηλ/γων Μηχ/κών & Μηχ/κών Η/Υ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η διατριβή του, με θέμα «Η Διαποίκιλση στην Ελληνική Παραδοσιακή Βιολιστική Τέχνη», έχει δημοσιευτεί από τις εκδόσεις Ορφέως (2013).
Δραστηριοποιείται στο χώρο της ελληνικής μουσικής (παραδοσιακή, ρεμπέτικο, έντεχνη), ενώ παράλληλα ασχολείται με την ευρύτερη μουσική των Βαλκανίων και τον αυτοσχεδιασμό. Είναι μέλος των μουσικών σχημάτων Rebetien, Ρεμπέτικο Τρίο (με Β. Σκούτα & Δ. Μηταράκη), Κουαρτέτο ΖαΠαΤαΒου, και του σύγχρονου τρίο εγχόρδων Frog String Trio. Έχει επίσης συνεργαστεί ως βιολιστής με πολλούς σημαντικούς μουσικούς του χώρου, τόσο σε διάφορους μουσικούς χώρους της Αθήνας, όσο και σε διάφορες μουσικές σκηνές και φεστιβάλ στην υπόλοιπη Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Είναι Επίκουρος καθηγητής βιολιού στην κατεύθυνση ελληνικής παραδοσιακής μουσικής του τμήματος Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας. Από το 2015 διδάσκει βιολί και συντονίζει μουσικά σύνολα στο Μουσικό τμήμα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Στο πλαίσιο αυτό έχει δημιουργήσει με τους φοιτητές των δυο παραπάνω τμημάτων δυο ορχήστρες τοξοτών εγχόρδων, αντίστοιχα, την «Ορχήστρα Βιολιώνε» και την «Ορχήστρα βιολιών ΕΜΠ», οι οποίες μελετάνε και παρουσιάζουνε ρεπερτόριο της ελληνικής μουσικής, των Βαλκανίων και της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου.
