Ρηξικέλευθο ΙΙΙ: Η καινοτομία αλλιώς

Ο Στέφανος Τραχανάς σπούδασε Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μετά θεωρητική φυσική στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών "Δημόκριτος" και στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου του Harvard. Διδάσκει, μεταξύ άλλων, κβαντική φυσική και διαφορικές εξισώσεις στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 1983 έως σήμερα.

Είναι συγγραφέας έντεκα πανεπιστημιακών συγγραμμάτων στα παραπάνω πεδία, καθώς και των βιβλίων Το φάντασµα της όπερας: Η επιστήµη στον πολιτισµό µας, Το αµάρτηµα της Εύας: Φυσική κάτω από τ’ άστρα και δηµιουργική µάθηση και Ο Κύκλος: Επιστήμη και Δημοκρατία σε ανήσυχους καιρούς, τα οποία απευθύνονται στο ευρύτερο κοινό. Τέλος, το βιβλίο του, An Introduction to Quantum Physics, κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Wiley.

Εδώ και πολλά χρόνια, τα βιβλία του είναι τα βασικά εγχειρίδια για τη διδασκαλία του αντικειμένου τους στις σχολές Θετικών Επιστημών και τα Πολυτεχνεία της χώρας. Ως ιδρυτικό μέλος και διευθυντής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης μέχρι το 2013 είχε τη βασική ευθύνη για τη δημιουργία του πρώτου πανεπιστημιακού εκδοτικού οίκου της χώρας.

Για το έργο του στις ΠΕΚ του απονεμήθηκε το 2009 το εκδοτικό βραβείο του περιοδικού “Διαβάζω”. Το 2003 ανακηρύχτηκε σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ το 2012 του απονεμήθηκε το εθνικό «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας Β. Ξανθόπουλου-Στ. Πνευματικού» που επιδίδεται από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Για το σύνολο της προσφοράς του τιµήθηκε το 2015 µε τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δηµοκρατίας.

Τα τελευταία χρόνια το όνειρό του είναι η διαδικτυακή εκπαίδευση και το νέο είδος εκπαιδευτικού υλικού που θα χρειαστεί για να την στηρίξει. Πιστεύει ότι η χώρα μας δεν μπορεί να μείνει έξω από τις επαναστατικές αλλαγές που συντελούνται αλλού σε αυτό το θέμα και γι' αυτόν το σκοπό πήρε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Mathesis —ενός ιδιαίτερου τμήματος των ΠΕΚ— στο οποίο και προσφέρει εθελοντικά την εργασία του τόσο ως διευθυντής του (πλήρους απασχόλησης) όσο και ως δάσκαλος ή συγγραφέας. Η επιτυχία του «πειράματος» είναι το προσωπικό του στοίχημα για τα επόμενα χρόνια.

Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στην Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ από όπου αποφοίτησε με άριστα. Με υποτροφία του γερμανικού κράτους συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική, Προϊστορική και Μεσαιωνική Αρχαιολογία, στην Ιστορία της Τέχνης, στην Αρχαία και Μεσαιωνική Φιλολογία, στην Εθνολογία και στην Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, από όπου πήρε το διδακτορικό δίπλωμα. Για σειρά ετών εργάστηκε σαν βοηθός του Μανόλη Ανδρόνικου στην ανασκαφή της Βεργίνας και από το 1991, ως πρώτη επιτυχούσα στον διαγωνισμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του 1989, εντάχθηκε στο δυναμικό του ΥΠΠΟ, όπου υπηρέτησε στη ΙΖ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σαν επιμελήτρια αρχαιοτήτων αρμόδια για τον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο των Αιγών και την Νότια Ημαθία κατ’ αρχήν και σαν προϊσταμένη του Τμήματος Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στη συνέχεια.

Από το 2010 διευθύντρια της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ (νομοί Ημαθίας και Πέλλας) και από το 2011 και της 11ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων μεταξύ άλλων διηύθυνε τέσσερα μουσεία (Αιγών, Πέλλας, Αρχαιολογικό και Βυζαντινό Βέροιας), ενώ ήταν υπεύθυνη για την πραγματοποίηση σειράς έργων ΕΣΠΑ, τα οποία υλοποιήθηκαν με αυτεπιστασία στους αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία και τα μνημεία των Αιγών, της Πέλλας, της Βέροιας, της Νάουσας, της Έδεσσας, αλλά και των Σερβίων και της Σιάτιστας.

Κατ’ εξοχήν αρχαιολόγος πεδίου, έχει να παρουσιάσει ένα σημαντικό ερευνητικό έργο με ανασκαφές και επιφανειακές έρευνες, αλλά και συστηματική μελέτη, τεκμηρίωση και συνθετικές δημοσιεύσεις. Με επίκεντρο τις Αιγές, την νεκρόπολη και την ευρύτερη περιοχή, η ερευνητική της δραστηριότητα επεκτάθηκε στην οροσειρά των Πιερίων, όπου μεταξύ άλλων εντόπισε το αρχαιότατο μακεδονικό κέντρο της Λεβαίης, και στο Βέρμιο με ανασκαφές έκτασης δεκάδων στρεμμάτων στο πλαίσιο της κατασκευής της Νέας Εγνατίας, αλλά και στο εξωτερικό, στην Γερμανία, όπου συνεργάστηκε στην ανασκαφή ενός μεσαιωνικού οχυρού, όπως και στο Κουβέιτ, όπου διηύθυνε την ελληνική αρχαιολογική αποστολή στο ελληνιστικό οχυρό της νήσου Φαϊλάκα.

Παράλληλα με την ανασκαφή και την επιστημονική έρευνα, η προστασία, αλλά και η «κοινωνικοποίηση» των μνημείων και η επαφή του σύγχρονου ανθρώπου με την κληρονομιά του παρελθόντος αποτελούν έναν πολύ σημαντικό άξονα της δραστηριότητας της που επικεντρώνεται στο σχεδιασμό της ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, αλλά και στην οργάνωση μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων. Από το 1993 έχει συμμετάσχει στην οργάνωση μιας σειράς εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Μοντρεάλ, Αθήνα, Ανόβερο, Ρώμη, Δελχί, Νέα Υόρκη, Οξφόρδη, Παρίσι κ.λ.π.) ανάμεσα στις οποίες ιδιαίτερη θέση κατέχει η έκθεση «From Herakles to Alexander the Great. Treasures from the royal capital of Macedon, a Hellenic Kingdom in the age of Democracy” που διοργανώθηκε στο μουσείο Ασμόλεαν της Οξφόρδης το 2011.

Με στόχο την ενεργοποίηση και την αναβάθμιση του δικτύου των μουσείων και των μνημείων της Ημαθίας και της Πέλλας, δημιούργησε τα σενάρια και, θέτοντας τις μουσειογραφικές προδιαγραφές, φρόντισε για την εκπόνηση μελετών για την περιοδική έκθεση «Μακεδονικοί Θησαυροί» που θα γίνει στο μουσείο της Πέλλας το Φθινόπωρο του 2013, την διαχρονική έκθεση «Εδεσσαίων μνήμη» στο Γενί Τζαμί της Έδεσσας, την έκθεση ιερών κειμηλίων στη μονή Δοβρά, την ημιυπαίθρια έκθεση γλυπτών «Πρόσωπα της πόλης» στο αρχαιολογικό μουσείο της Βέροιας, αλλά και το «Δίκτυο Ψηφιακής Περιήγησης στο Βασίλειο των Μακεδόνων» ένα σημαντικό έργο προβολής που υλοποιείται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.

Από το 1991 υπεύθυνη για τις ανασκαφές και για όλα τα έργα συντήρησης και ανάδειξης των Αιγών, συνέταξε την πρόταση με την οποία ο χώρος εντάχθηκε το 1996 στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, σχεδίασε και οργάνωσε την έκθεση των θησαυρών στο κτήριο προστασίας των Βασιλικών Τάφων (α΄ φάση 1997, β΄ φάση 2003), σε συνεργασία με τον ζωγράφο Χ. Μποκόρο προχώρησε στην ανάπλαση των χρυσελεφάντινων κλινών από τον τάφο του Φιλίππου Β΄ (1997), φρόντισε για την έναρξη των εργασιών τεκμηρίωσης, συντήρησης, αναστήλωσης και ανάδειξης του ανακτόρου των Αιγών που ξεκίνησαν το 2007 και συνεχίζονται απρόσκοπτα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, οργανώνοντας τις πολυποίκιλες ομάδες εργασίας, επιβλέποντας σε όλα τα επίπεδα το έργο, αλλά και μελετώντας και δημοσιεύοντας το πρωτοποριακό αυτό μνημείο που είναι ένα από τα σημαντικότερα κτήρια της κλασικής αρχαιότητας.

Παράλληλα το 2009-10 εκπόνησε την μελέτη ενοποίησης, προστασίας και ανάδειξης του συνόλου του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών (Master Plan), θέτοντας τις βασικές αρχές του «πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών», ενός πρωτότυπου και ευέλικτου μουσειακού δικτύου που περιλαμβάνει συστάδες μνημείων, αρχαιολογικά πάρκα, χώρους μουσειακών εκθέσεων και χώρους εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας και εξυπηρέτησης κοινού, επεκτεινόμενο σε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο, καθώς και το «μουσειολογικό» πρόγραμμα του διαδικτυακού μουσείου «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη», ενός εξαιρετικά φιλόδοξου ψηφιακού έργου που υλοποιείται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και αφορά στην συστηματική ανάδειξη της σημασίας όχι μόνον του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά και ολόκληρου του αχανούς ελληνιστικού κόσμου και της πάντα επίκαιρης κληρονομιάς του.

Εκτός από την διδακτορική της διατριβή με θέμα τις μάγισσες στον αρχαιοελληνικό μύθο έχει δημοσιεύσει πέντε βιβλία και 122 επιστημονικά άρθρα, μελέτες και παρουσιάσεις με θέματα σχετικά με την έρευνα και την ανασκαφή στις Αιγές και την Μακεδονίδα γη, τα ταφικά έθιμα, την τέχνη και τον πολιτισμό των Μακεδόνων, την αρχαία ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τον Μέγα Αλέξανδρο και τον ελληνιστικό κόσμο, την μαγεία, τον μύθο, την θρησκεία και τις γυναίκες στην αρχαιότητα καθώς και με την προβληματική της κοινωνικοποίησης της αρχαιολογίας και την σημασία της προσέγγισης της φιλοσοφίας του αρχαίου κόσμου σήμερα.

Από το 1993 μέχρι το 2003 δίδαξε κλασική αρχαιολογία στη Σχολή Ξεναγών του ΕΟΤ. Visiting fellow στο New College της Οξφόρδης, έχει διδάξει στο μεταπτυχιακό σεμινάριο αρχαιολογίας των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Σαλέρνο και στο σεμινάριο μουσειολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις σε 83 επιστημονικά συνέδρια και έχει δώσει δεκάδες διαλέξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Κουβέιτ, Αντιόχεια, Κωνσταντινούπολη, Ρώμη, Νάπολη, Μιλάνη, Ζυρίχη, Βέρνη, Βασιλεία, Φραίμπουργκ, Μόναχο, Χαϊδελβέργη, Κολωνία, Μάνχαιμ, Βερολίνο, Παρίσι, Λονδίνο, Νέα Υόρκη κ.λ.π.). Έχει γράψει άρθρα σε αρχαιολογικά αφιερώματα της Καθημερινής και του Βήματος, έχει δώσει συνεντεύξεις σε εφημερίδες περιοδικά και τηλεοπτικές εκπομπές, ενώ έχει συνεργαστεί ως επιστημονικός σύμβουλος σε διεθνείς τηλεοπτικές παραγωγές και εκπαιδευτικά ντοκυμαντέρ των ΒΒC, ZDF, ARD, RAI, ΕΤ3, ΕΤ1, ARTE κ.λ.π.

Υπήρξε μέλος του ΚΑΣ, τακτικό μέλος του Συμβουλίου Μουσείων και Μουσειακής Πολιτικής του Υπουργείου Πολιτισμού, ενώ από το 2005 ως το 2011 διετέλεσε αντιπρόεδρος και Γενική Γραμματέας του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Γνωρίζει αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά και λίγα Ιταλικά. Το 2008 για το επιστημονικό έργο της της απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος του Φοίνικος.

Ο Doxi (Γιώργος Δοξιάδης) παρουσιάζει κομμάτια από το έργο του πάνω σε μια φόρμα η οποία συνδυάζει μουσική, τραγούδι και θέατρο, για να δημιουργήσει το δράμα. Η ιστορία του έργου εκτυλίσσεται στη μυθική Αρχαία Ελλάδα: ο πρωταγωνιστής, εγκλωβισμένος σ’ ένα μαγικό νησί, συλλογίζεται τη μοίρα του, με τους θεούς του Ολύμπου να τον επισκέπτονται. Είναι στην ουσία μια τραγωδία. Μια παλιά φόρμα, δηλαδή, που έχει κάθε ευκαιρία και ανάγκη να ξαναγίνει καινούρια.

Ο Ηλίας Πάσχος είναι εκτελεστής μουσικών έργων, βιολονίστας, συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγος.

Ο Στάθης Καλύβας είναι Gladstone Professor of Government στο Department of Politics and International Relations του University of Oxford και Fellow του All Souls College. Είναι μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας.

Κατείχε από το 2003 την έδρα του καθηγητή πολιτικών επιστημών Arnold Wolfers στο πανεπιστήμιο Yale των ΗΠΑ, όπου επίσης διηύθυνε το ερευνητικό πρόγραμμα Τάξη, Σύγκρουση και Βία (Order, Conflict, and Violence).

Έκανε τις βασικές του σπουδές στο πανεπιστήμιο Αθηνών (1986) και το διδακτορικό του στο πανεπιστήμιο του Σικάγο (1993) στις πολιτικές επιστήμες. Εκτός από το Yale έχει διδάξει στα πανεπιστήμια του Οχάιο (1993-94), της Νέας Υόρκης (1994-2000) και του Σικάγο (2000-03). Έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής και υπότροφος των πανεπιστημίων Northwestern, Columbia, Witten/Herdecke, Juan March και των ινστιτούτων Max Planck και European University. Έχει γράψει τα βιβλία The Logic of Violence in Civil War (Cambridge University Press, 2006) και The Rise of Christian Democracy in Europe (Cornell University Press, 1996). Είναι συγγραφέας και συνεπιμελητής του τόμου Order, Conflict, and Violence (Cambridge University Press, 2008) και περισσότερων από πενήντα επιστημονικών άρθρων σε πέντε γλώσσες.

Η τρέχουσα έρευνά του αφορά στις παγκόσμιες τάσεις στην πολιτική βία. Το έργο του έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το Woodrow Wilson Award για το καλύτερο βιβλίο με θέμα την διακυβέρνηση, την πολιτική και τις διεθνείς υποθέσεις, το Luebbert Award για το καλύτερο βιβλίο στη συγκριτική πολιτική, το European Academy of Sociology Book Award, το Luebbert Award για το καλύτερο άρθρο στη συγκριτική πολιτική (τρεις φορές) και το Greenstone Award για το καλύτερο βιβλίο με θέμα την πολιτική και την ιστορία. Η έρευνά του έχει χρηματοδοτηθεί από τα Harry Frank Guggenheim Foundation, United States Peace Institute, Folke Bernadotte Academy και το Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Το 2007 διετέλεσε υπότροφος του John Simon Guggenheim Memorial Foundation και το 2008 εξελέγη μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Από το Δεκέμβριο του 2023 είναι Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Προσωπική ιστοσελίδα του Στάθη Καλύβα