Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Σκιαγραφώντας την παγκόσμια προσωπικότητα του Albert Einstein

Παπαδημητρίου Λίλα

22 Ιανουαρίου 2020

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 00:49:25 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 440
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

Ο Άλμπερ, έφηβος 15 ετών, διέκοψε τις γυμνασιακές του σπουδές και πήρε το τραίνο από το Μόναχο στο Μιλάνο για να βρει τους γονείς του. Κάνει τη σχολική επανάσταση, ενώ ξέρει, ότι χωρίς τις απολυτήριες εξετάσεις, δεν θάχει τη δυνατότητα να γραφεί ποτέ σε Πανεπιστήμιο. Επιμένει να μαθαίνει ό,τι του αρέσει και χαράσσει τον δρόμο προς την Ανεξαρτησία. Απορρίπτει τα μαθήματα που απαιτούν αποστήθιση και αφοσιώνεται σ’ εκείνα που απαιτούν κρίση, κυρίως Φυσική και Μαθηματικά.

Εκείνα που τον σημάδεψαν ως παιδί, ήταν μια πυξίδα, δώρο του πατέρα του, που ήθελε να ανακαλύψει την κρυμμένη λογική κάτω από τη μαγνητική βελόνα και ένα βιβλιαράκι με την Ευκλείδεια Γεωμετρία. Οι γονείς του, Εβραϊκής καταγωγής, αιφνιδιάστηκαν και στεναχωρήθηκαν όταν τον είδαν. Τον προόριζαν να πάρει το πτυχίο του Μηχανικού και να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση. Αλλά ο Άλμπερτ είχε τη δική του κλίμακα αξιών και το δικό του σχέδιο ζωής.

Σε ηλικία 16 ετών (1895) συντάσσει ένα απίστευτο κείμενο για την ηλικία του, με τον τίτλο «Έρευνα για την αιθέρα στα μαγνητικά πεδία» και θέτει το κεντρικό ερώτημα της Φυσικής: Πως διαδίδεται το Φώς; Ένα ερώτημα που είχε απασχολήσει τους μεγαλύτερους επιστήμονες έως τότε, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Και να τώρα ένα μαθητής χωρίς απολυτήριο προβληματίζεται με τις αλληλεπιδράσεις του μαγνητικού πεδίου με τον αιθέρα. Ο ίδιος έμελλε να δώσει την απάντηση μετά από 10 χρόνια με την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας.

Η επαναστατική μεγαλοφυΐα του Αϊνστάιν στοχεύει τώρα στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης όπου εισάγεται το 1896 και είναι ο νεότερος φοιτητής στο έτος του. Και εκεί συνέχισε αρχικά μια ατίθαση συμπεριφορά και οι περισσότεροι καθηγητές ήταν δυσαρεστημένοι με τις απουσίες του από τις παραδόσεις. Όταν κάνει «κοπάνα» από τα μαθήματα, πηγαίνει στις βιβλιοθήκες και μελετάει τα έργα των μεγάλων Φυσικών για να μάθει τις πρόσφατες ανακοινώσεις, τα πειράματα κλπ. Κατακτά τη σύγχρονη επιστήμη και η Σκέψη του καλπάζει. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του ερωτεύεται την συμφοιτήτριά του Μιλέβα Μάριτς, Σερβικής καταγωγής, λαμπρό μυαλό με ιδιαίτερες επιδόσεις στη Φυσική και τα Μαθηματικά, η οποία δυστυχώς δεν πήρε το πτυχίο της ούτε τη 2η φορά, γιαυτό και θα παραδίδει ιδιωτικά μαθήματα Μαθηματικών και Πιάνου.

Οι δυσκολίες του Αϊνστάιν μετά το πτυχίο, είναι πολλές. Όχι μόνο η αρνητική αντίδραση της μητέρας του για το γάμο του με τη Μιλέβα, αλλά και επαγγελματικές, εφ’ όσον δεν μπορούσε να βρει δουλειά για τα προς το ζην και κατέφευγε σε ιδιωτικά μαθήματα και μικροδουλίτσες. Έλπιζε σε ένα άλμα στην Έρευνα και συντάσσει μια σύγχρονη μελέτη για την φυσική των ρευστών. Τότε, ω! του θαύματος, την δημοσιεύουν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Annalen der Physik. Στη συνέχεια, καθώς εργάζεται πυρετωδώς για την ηλεκτροδυναμική των σωμάτων σε κίνηση, γεννιέται το 1905 η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας.

Η Μιλέβα όλο και περισσότερο απομακρύνεται από την επιστημονική συντροφικότητα με τον Άλμπερτ και μετά τη γέννηση και του 2ου γιού τους αφοσιώνεται στα οικογενειακά και οικιακά της καθήκοντα. Ωστόσο, η ιδιοφυΐα του Αϊνστάιν φθάνει στην ωριμότητα και το 1905, είναι η χρονιά που γίνεται το θαύμα. Δημοσιεύονται 5 άρθρα του που συγκλονίζουν την Επιστήμη: Η Σχετικότητα, με τη διάσημη εξίσωση Ε=m.c2 και τα κβάντα, αλλά και σε άλλους τομείς της Φυσικής: Μηχανική, Οπτική, Ηλεκτρομηχανισμό, Θερμοδυναμική κ.ά. Η Σχετικότητα διαγράφει αργή αλλά σταθερή πορεία και από το 1909 αρχίζουν οι προσκλήσεις και οι διακρίσεις σε διάφορα Κέντρα της Ευρώπης. Καταλαμβάνει τη θέση του Καθηγητού στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, στο Πανεπιστήμιο της Πράγας και αργότερα στο Βερολίνο αναλαμβάνει τη Δ/νση του Ινστιτούτου Θεωρητικής Φυσικής «Κ. Γουλιέλμος», όπου αφιερώνει όλο τον χρόνο του στην έρευνα με ιδιαίτερα παχυλό μισθό. Τώρα απολαμβάνει την προσωπική, επαγγελματική και υλική επιτυχία. Ανακαλύπτει τη «Γη της Επαγγελίας», κάτι και αντί να τους φέρει πιο κοντά, μετά από τόσες αντιξοότητες που πέρασαν, το ζευγάρι απομακρύνεται. Δεν άντεξε την απρόσμενη επιτυχία; Στο Βερολίνο θα συναντήσει την 1η του εξαδέλφη Έλσα, με την οποία θα παντρευτούν αργότερα.

Ο Αϊνστάιν μετά από σκέψεις και ενοράσεις , 34 ετών, φωτίζεται από την «Ευτυχέστερη Σκέψη της Ζωής του». Ανακαλύπτει ότι η Βαρύτητα πρέπει να προκαλεί Διαστολή του Χρόνου. Η απόδειξη θα έρθει μετά από μια 10ετία από τους Αστρονόμους, ενώ και άλλες επιβεβαιώσεις θα ακολουθήσουν το 1979, μετά το θάνατό του.

Στις 25.11.1915 παρουσιάζει στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών τη «Γενική Θεωρία Σχετικότητας». Τον ίδιο χρόνο το ζευγάρι χωρίζει και η Μιλέβα εξησθενημένη πέφτει σε βαριά κατάθλιψη. Διαταράσσεται και η υγεία των παιδιών, αλλά και η δική του. Η Έλσα αναλαμβάνει τη φροντίδα του και κερδίζει τον ιδιοφυή εξάδελφο. Τι θλιβερή ιδιωτική ζωή….

Σκέπτεται ότι τώρα ήρθε η ώρα να ασχοληθεί με το Σύμπαν και παροτρύνει τους Αστρονόμους να μετρήσουν την απόκλιση του φωτός κατά την διάρκεια των ηλιακών εκλείψεων και μετά από πολλές προσπάθειες επιβεβαιώνεται ότι το Φως εκτρέπεται, σύμφωνα με το νόμο της Βαρύτητας του Αϊνστάιν. Γίνεται ο γνωστότερος άνθρωπος του 20ου αιώνα, αφού η είδηση διαδόθηκε σε όλο τον Πλανήτη. Οι Times χαιρετίζουν αυτή την επιστημονική επανάσταση.

Ο ίδιος αδιαφορεί για την εμφάνισή του, ατημέλητος, ακόμα και στον Λευκό Οίκο εμφανίστηκε με παπούτσια χωρίς κάλτσες, ενώ διαμορφώνει τον μύθο ενός μεγαλοφυή επιστήμονα που «Κατανόησε για την Ανθρωπότητα το Ακατανόητο». Η δημοτικότητά του είναι τεράστια. Η φήμη του θα διαρκέσει σ’ όλη του τη ζωή, αλλά θα συνεχιστεί και μετά το θάνατό του. Η ιδιοφυία του στηρίζεται στην αρμονία, λογική και συμμετρία. Η Έλσα μετά από επανειλημμένα καρδιακά επεισόδια φεύγει από τη ζωή. Η Έλεν Ντύκας, πιστή γραμματεύς και οικονόμος από το 1928, φροντίζει τα της ζωής του μεγάλου άνδρα, όσο ζούσε, προστατεύοντας τη μνήμη του, αφ’ ότου χάθηκε (1955).

Και ενώ ξεσπάει ο Παγκόσμιος Πόλεμος και δεν μπορεί να ζήσει στη ναζιστική Γερμανία, γνωρίζοντας ότι είναι στη λίστα των ναζί, του προτείνεται μια θέση Καθηγητού στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον της Καλιφόρνια, όπου θα γίνει και η 2η πατρίδα του, όπως λέει. Απελπίζεται για την υποδουλωμένη Επιστήμη και θεωρεί ότι η Φυσική παραδόθηκε στους στρατιωτικούς, Ο ίδιος απαντά στους Times: «Δεν εργάσθηκα ποτέ για την ατομική βόμβα». Η μοιραία εξίσωση Ε= m.c2 δεν συνεπάγεται καμιά πυρηνική έκρηξη. Άλλωστε ήταν αδύνατον να προβλεφθεί το 1905 η δυνατότητα κατασκευής της διότι αυτό εξαρτιόταν από πειραματικά δεδομένα που ξεπερνούσαν το 1905». Αλλού γράφει: «Εφ’ όσον η επιστροφή στην προ-ατομική εποχή είναι αδύνατη και η κατασκευή των ατομικών όπλων πολλαπλασιάζεται, η Ανθρωπότητα θα πρέπει να ζήσει με την Πυρηνική Απειλή, μήπως έτσι μπορεί να φοβίσει τον άνθρωπο να καλλιεργήσει τις διεθνείς σχέσεις, που χωρίς την πίεση της απειλής και του φόβου δεν θα το έκανε».

Ο Αϊνστάιν φτάνει στο τέλος του δρόμου. Τον Απρίλιο του 1955 εισάγεται στο Νοσοκομείο με ρήξη ανευρύσματος κοιλιακής αορτής. Δεν δέχεται την επέμβαση, την θεωρεί τεχνητή παράταση της ζωής που καταδίκαζε πάντα. Ο θάνατος δεν τον φοβίζει. Ήθελε να αποφύγει την μεταθανάτια λατρεία. Ούτε κηδεία, ούτε λουλούδια, ούτε στεφάνια, ούτε μνημείο. Το σώμα του αποτεφρώθηκε και η αφαίρεση του εγκεφάλου του έγινε από τους γιατρούς κρυφά από την οικογένεια.

Η κληρονομιά του βρίσκεται στη Σκέψη, τη Δουλειά και την Πνευματική διαδρομή του, στο μυαλό του. Οι κληροδόχοι (Έλαν Ντύκας και Ότο Νέιθαν) επιμελήθηκαν με ευλάβεια το Αρχείο του, το οποίο μετά το θάνατό τους παραδόθηκε στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, όπου ο ίδιος είχε φροντίσει για την ανοικοδόμησή του, ως τελικό κληρονόμο της μνήμης του.

Παπαδημητρίου Λίλα Ομότιμη Καθηγήτρια Ιατρικής ΕΚΠΑ

Η Λίλα Παπαδημητρίου είναι Ομότιμη Καθηγήτρια Ιατρικής τού Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. Διευθύντρια Αναισθησιολογικών τμημάτων όπου υπηρέτησε (Ευαγγελισμός, ΩΚΚ, Αρεταίειο, Ερρ. Ντυνάν). Έχει διδάξει σε Πανεπιστήμια ΗΠΑ (Harvard, κ.α.) και Ευρώπης (Westminster Hospital). Τ. Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης του Υπουργείου Υγείας. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 300 επιστημονικές εργασίες σε διεθνή, ελληνικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Έχει εκπονήσει το πρώτο 3τομο σύγγραμμα στην Ελλάδα εκπαιδευτικών σεμιναρίων, κλινικών φροντιστηρίων, συνεδρίων Ελληνικών και Πανευρωπαϊκών. Τ. Εθνικός εκπρόσωπος της European Academy of Cardiothoracic Anesthesiologists, (EACTA) και έχει ιδρύσει και προεδρεύσει σε 4 ελληνικές επιστημονικές εταιρείες με πλούσια δράση στην Εκπαίδευση και την Έρευνα.

Σχετικές ομιλίες