Στον απόηχο της Υπόθεσης Ντρέυφους στην Ελλάδα

Έκτη Συνεδρία: Ο ελληνικός αντισημιτισμός

Από το 1894 ως το 1906 η «υπόθεση Ντρέυφους» δεν συγκλόνισε μόνο τη Γαλλία, αλλά είχε σημαντικότατο αντίχτυπο και σε πολλές άλλες χώρες του δυτικού κόσμου. Όπως έγραψε η Χάνα Άρεντ: «Η αδικία που διεπράχθη εις βάρος ενός μόνον Εβραίου αξιωματικού στη Γαλλία μπορούσε να προκαλέσει στον υπόλοιπο κόσμο μια σφοδρότερη και πλέον ομόφωνη αντίδραση από όλους τους διωγμούς που υπέστησαν οι Γερμανοεβραίοι της επόμενης γενιάς. Ακόμη κι η τσαρική Ρωσία κατηγόρησε τη Γαλλία για βαρβαρότητα, ενώ στη Γερμανία, κύκλοι γύρω απ’ τον αυτοκράτορα εξέφραζαν τόσο σφοδρή αγανάκτηση, που για να βρούμε παρόμοιά της πρέπει να ανατρέξουμε στον εξτρεμιστικό τύπο της δεκαετίας του ’30».

Εκτός πολλών άλλων παραμέτρων της, η υπόθεση υπήρξε και ένα από τα ιδρυτικά γεγονότα του σύγχρονου αντισημιτισμού μέσα στη νεωτερικότητα και ο Ντρέυφους το εμβληματικό πρώτο θύμα όχι πια για την εβραϊκή του θρησκεία, αλλά για την φυλετικά διακριτή καταγωγή του, σύμφωνα με τις νέες αντιλήψεις. Ο όρος «αντισημιτισμός», τέκνο του τέλους του 19ου αι., έχει μόλις επινοηθεί λίγα χρόνια νωρίτερα. Και στην Ελλάδα; Τι απ’ όλα αυτά πέρασε στην Ελλάδα και σε ποια μορφή; Δημιουργήθηκαν κι εδώ στρατόπεδα υπέρ και κατά του Ντρέυφους; Πήρε έκταση το θέμα στον τύπο; Η υπόθεση συνδέεται και με την ανάδυση του όρου «διανοούμενος», που επιτελεί πλέον κοινωνική λειτουργία και παρεμβαίνει στα κοινά. Το Κατηγορώ του Ζολά τον καθιερώνει ως στρατευμένο διανοούμενο. Μεταφράζεται στην Ελλάδα, πότε και από ποιους και τι εμβέλεια έχει εδώ; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που θα επιχειρήσει να θέσει αυτή η ανακοίνωση, αναζητώντας και τις απαρχές του σύγχρονου αντισημιτισμού στην Ελλάδα.