Stress and the immune and inflammatory reaction vs. the wakefulness and sleep and fatigue systems

Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας ή Πολλαπλή Σκλήρυνση (Multiple Sclerosis, MS) είναι µία νόσος που προσβάλλει άτοµα όλων των ηλικιών αλλά κυρίως νεαρά άτοµα. Μικρό ποσοστό του συνόλου των πασχόντων αφορά άτοµα παιδικής και εφηβικής ηλικίας, σε επίπεδο του 3-5% περίπου, αλλά µε την καταφανώς αυξανόµενη επίπτωση της νόσου, διεθνώς, τα τελευταία χρόνια προβάλλει αδήριτη η ανάγκη επικέντρωσης της προσοχής µας και σε αυτή την κατηγορία ασθενών, η οποία είναι και η πιο ευαίσθητη.
 
Τόσο οι παιδίατροι και παιδονευρολόγοι που αρχικά αντιµετωπίζουν αυτά τα περιστατικά ασθενών, όσο και οι νευρολόγοι που τελικά αναλαµβάνουν σε µεταγενέστερες ηλικίες τη διαχείριση και την περαιτέρω θεραπευτική αντιµετώπισή τους, εκδηλώνουν συχνά την ανάγκη ανταλλαγής απόψεων, στην πλειάδα των ερωτημάτων που προκύπτουν από τις ιδιαιτερότητες, τόσο από το ευαίσθητο της ηλικίας, όσο και από τη µεταβατικότητα της εφηβείας και των συνεπακόλουθων ορµονικών αλλαγών. 
 
Αλλά και άλλοι ιατροί άλλων ειδικοτήτων έρχονται αντιµέτωποι µε το φάσµα των εκδηλώσεων της νόσου, όπως οι οφθαλµίατροι, οι ψυχίατροι, οι νευροαπεικονιστές, αλλά και οι ρευµατολόγοι. Οι τελευταίοι καλούνται συχνά να καταθέσουν την άποψή τους για τη σωστή διαφοροδιάγνωση  των περιστατικών αυτών. Φυσικά οι ερευνητές και νοσοκοµειακοί  όλων των πεδίων, βιολόγοι, ψυχολόγοι, νοσηλευτές, έχουν επίσης να προσφέρουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των παιδιών αυτών. 
 
Με σκοπό την προσέγγιση και τη διεπιστηµονική συνεργασία των συναφών ειδικοτήτων για την επικέντρωση του ενδιαφέροντος και τη βελτιστοποίηση της θεραπευτικής αντιµετώπισης της Πολλαπλής Σκλήρυνσης στα παιδιά, διοργανώθηκε το "1ο Πανελλήνιο Διεπιτημονικό Συνέδριο για τη Σκλήρυνση Κατά Πλάκας της Παιδικής και Εφηβικής Ηλικίας" που έγινε στην Αθήνα από τις 16 ως τις 18 Ιανουαρίου 2015, μια σειρά από τις κύριες ομιλίες του οποίου δημοσιεύει το Blod.
 
Στο Πρόγραμμα του Συνεδρίου αυτού ανήκει και η ομιλία του εκ των διοργανωτών της εκδήλωσης Καθηγητή Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεωργίου Χρούσου, το περιεχόμενο της οποίας συνοψίζεται από τον ομιλητή στο έντυπο πρόγραμμα της διοργάνωσης, ως εξής:
 
“Sleep is essential for life in mammals and, us humans, spend approximately one third of our lives sleeping. Sleep and wakefulness are linked to the circadian clock and its zeitgebers and function di- urnally in succession and mutual opposition of each other. Like other vital systems of the organism, the systems that subserve sleep and wakefulness are both located in the central nervous system (CNS), particularly the hypothalamus and the brainstem. Wakefulness is attained by the Arousal System, i.e. the Locus Caeruleus (LC) and the reticular formation, which together with the autonomic system and the hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis, are also components of the Stress System, that is activated when any stressor exceeds a certain threshold. The need of the organism for sleep is expressed  as somnolence (sleepiness, sleep propensity), while the need for tissue rest and recovery from exertion is expressed as fatigue. Somnolence and fatigue are frequently confused with each other, however, they are different feelings subserved by different neural pathways and substrates. Cytokines and adipokines,  such as TNF-a and Interleukin (IL)-6, are both somnogenic and fatigogenic, while Stress System mediators, including the key neurotransmitter of the LC and sympathetic system nor- epinephrine,  as well as corticotropin-releasing hormone (CRH) and cortisol, are stimulating wakefulness and arousal. Thus, states associated with hypercytokinemia, such as infections, inflammatory disorders and central obesity, are frequently associated with excessive daytime sleepiness (EDS) and fatigue, while states associated with Stress System activation, such as situational apprehension, anxiety disorders and melancholic depression, are frequently associated with sleep disturbances, in- cluding insomnia, early morning awakening, frequent awakenings, etc.  We have shown that lack of sleep in normal individuals is associated with elevated circulating somnogenic and fatigogenic cy- tokines, such as IL-6, while stress is associated with elevated CRH, catecholamines and cortisol, all of which promote wakefulness and disturb sleep.  We have also shown that patients with central obe- sity and insulin resistance, or even lean patients with polycystic ovaries and insulin resistance, suffer from sleep apnea, have increased circulating cytokines/adipokines, and suffer from EDS and fatigue. Thus, sleep apnea and EDS and fatigue appear to be components of the Dysmetabolic Syndrome. In contrast, we have shown that patients with idiopathic insomnia have Stress System hyperactivity with elevated CRH, catecholamine and cortisol production throughout the 24h, with the highest differ- ence from normal controls observed in the evening hours. Interestingly, in the same patients, the plasma levels of inflammatory cytokines are also elevated, especially in the evening. In these patients we have the seemingly paradoxical combination of insomnia with fatigue, apparently because both arousal and somnogenic/fatigogenic mediators are elevated”.