Κατερινόπουλος Αθανάσιος
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
05/11/2019
Διάρκεια
00:41:10
Εκδήλωση
Εκδηλώσεις Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών Πανεπιστημίου Αθηνών
Χώρος
Πανεπιστήμιο Αθηνών (Κεντρικό κτήριο) & Στοά του Βιβλίου
Διοργάνωση
Σώμα Ομοτίμων Καθηγητών Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Κατηγορία
Γεωλογία
Ετικέτες
μεταλλεία Λαυρίου, Λαύριο, αρχαιότητα, αρχαία Μαρώνεια, άργυρος, μόλυβδος, εξόρυξη, 5ος αιώνας π.Χ., δούλοι, Ανδρέας Συγγρός, Ελληνική Εταιρεία Μεταλλουργείων Λαυρίου, Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, εργατική κινητοποίηση, εργατικοί αγώνες, απεργία, Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου, ορυκτά
Η ευρύτερη μεταλλευτική περιοχή του Λαυρίου καλύπτει το νοτιοανατολικό τμήμα της Αττικής από τον Θορικό μέχρι τα Λεγρενά. Η εξόρυξη των μεταλλευμάτων στην περιοχή έχει ιστορία 5.000 ετών.
Περιγράφονται συνοπτικά τα γεωλογικά φαινόμενα που οδήγησαν στη δημιουργία της μεταλλοφορίας.
Η ιστορία των μεταλλείων στην αρχαιότητα: Η μεταλλευτική ακμή του Λαυρίου αρχίζει το 483 π.Χ., όταν ανακαλύφθηκαν τα πλούσια κοιτάσματα της αρχαίας Μαρώνειας (ιστορικά Καμάριζα, σήμερα Αγ. Κωνσταντίνος). Το κράτος εισπράττει 15% της παραγωγής αργύρου δηλ. το ποσό των 2.000 - 10.000 δραχμών το έτος, συν τους φόρους εισοδήματος Τον πέμπτο αιώνα το κράτος και “οι μεταλλευτές” κερδίζουν υπέρογκα ποσά.
Πριν τον Πελοποννησιακό πόλεμο, 270 τόνοι αργύρου βρίσκονται στο θησαυροφυλάκιο του Παρθενώνα, ενώ άλλος τόσος ήταν ο άργυρος που κυκλοφορούσε ως νόμισμα.
Η παρακολούθηση των μεταλλείων από το Κράτος ήταν συστηματική και αυστηρή. Γι’ αυτό το λόγο υπήρχε ειδικός μεταλλευτικός νόμος και ειδικό δικαστήριο για την εφαρμογή του.
Σύμφωνα με σύγχρονους υπολογισμούς, η συνολική παραγωγή των μεταλλείων τους π.Χ. αιώνες ήταν 3,5 εκατομμύρια kg άργυρου και 1,4 δισεκατομμύρια kg μόλυβδου.
Τον 5ο π.Χ. αιώνα οι δούλοι που εργάζονταν στα μεταλλεία του Λαυρίου ήταν περίπου 15.000 (κατ΄ άλλους 30.000). Αυτά τα δύστυχα πλάσματα θεωρούνται «ομιλούντα εργαλεία» και κοινό εμπόρευμα, χωρίς πολιτικά ή νομικά δικαιώματα. Εντούτοις υπήρχαν άγραφοι νόμοι, όπως ο ιδιαίτερος σεβασμός στα θρησκευτικά τους έθιμα, κυρίως σε αυτά της ταφής.
Μετά την εξόρυξη ακολουθούσαν χειροδιαλογή, θρυμματισμός, εμπλουτισμός στα εξαιρετικής τεχνολογίας πλυντήρια, καμίνευση για το διαχωρισμό του κράματος αργύρου – μολύβδου και τελικά ο διαχωρισμός του αργύρου.
Η νεότερη ιστορία των μεταλλείων του Λαυρίου:
Οι εκθέσεις των Γερμανών μηχανικών Fielder και Russegger και του Έλληνα μηχανικού Ανδρέα Κορδέλλα.
Η εμπλοκή του Ιταλού επιχειρηματία J. B. Serpieri, η δημιουργία της Γαλλο-Ιταλικής εταιρίας «Ilarion Roux et Cie» (1864).
Η εκμετάλλευση των σκωριών, δηλαδή των υπολοίπων από την καμίνευση κατά την αρχαιότητα, που σχημάτιζαν “λόφους” ύψους 180 μέτρων Η εκμετάλλευση των αρχαίων εκβολάδων, φτωχών μεταλλευμάτων που είχαν απορρίψει οι αρχαίοι κατά τη χειροδιαλογή που ανέρχονταν σε εκατομμύρια τόνους.
Η σύγκρουση με την πολιτεία, το «Λαυρεωτικό ζήτημα», η αντιπαράθεση με τις ξένες δυνάμεις, οι πολιτικές παρεμβάσεις και η εμπλοκή του Α. Συγγρού.
Η δημιουργία των εταιριών "Ελληνική Εταιρία Μεταλλουργείων Λαυρίου", (Συγγρός 1873) και "Γαλλική Εταιρία Μεταλλείων Λαυρίου” (Σερπιέρι 1875) και οι διακριτοί ρόλοι τους.
Οι εργατικοί αγώνες, οι απεργίες, οι συγκρούσεις με την χωροφυλακή και τον στρατό και η «επαναφορά της τάξης» που επιβλήθηκε.
Το Λαύριο σήμερα: αποκαταστάσεις και δημιουργία του τεχνολογικού και πολιτιστικού πάρκου
Τα ορυκτά. Η ευρύτερη περιοχή της Λαυρεωτικής αποτελεί ένα φυσικό μουσείο, αφού εκεί βρίσκονται περισσότερα από το 10% των αναγνωρισμένων ορυκτών σε ολόκληρη τη Γη. Οι εκπληκτικοί σμιθσονίτες του Λαυρίου και οι αντίστοιχες συλλογές του Μουσείου Ορυκτολογίας και Πετρολογίας του Ε.Κ.Π.Α. Η έρευνες και η διεθνής αναγνώριση της ερευνητικής ομάδας του Τομέα Ορυκτολογίας και Πετρολογίας του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Ε.Κ.Π.Α.
Ο Αθανάσιος Κατερινόπουλος γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα.
Σπουδές
Πτυχίο: Τμήματος Φυσιογνωσίας και Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Διδακτορικό: Γεωλογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρακτική άσκηση στις εταιρίες "Βωξίται Παρνασσού Α.Ε." και "Αργυρομεταλλευμάτων και Βαρυτίνης Α.Ε.".
Μετεκπαίδευση: Πανεπιστήμια Southampton. Leicester, Oslo, Salzburg, Copenhagen.
Θητεία στο Πανεπιστήμιο: 1977-2017
Ομότιμος Καθηγητής από το 2017
Διδασκαλία
Προπτυχιακά: Συστηματική Ορυκτολογία, Γεωχημεία, Εφαρμοσμένη Πετρολογία - Βιομηχανικά Ορυκτά.
Μεταπτυχιακά: Διδασκαλία σε τρία μεταπτυχιακά προγράμματα.
Επίβλεψη προπτυχιακών και μεταπτυχιακών Διπλωματικών Εργασιών, και Διδακτορικών Διατριβών, συμμετοχή σε τριμελείς και επταμελείς επιτροπές διδακτορικών διατριβών.
Δεκάδες διαλέξεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (Αυστρία, Δανία, Κύπρος).
Εκατοντάδες ξεναγήσεις στο Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας του Πανεπιστημίου.
Ξεναγήσεις εκπροσώπων μουσείων, πανεπιστημίων, φοιτητών, συλλόγων και ιδιωτών στην ευρύτερη μεταλλευτική περιοχή του Λαυρίου, καθώς και ομάδας φοιτητών και καθηγητών του Πανεπιστημίου του Salzburg σε νήσους των Κυκλάδων.
Οργάνωση εκπαιδευτικών εκδρομών φοιτητών του Τμήματος σε Ιταλία, Αυστρία. Γερμανία, Γαλλία και Τσεχία.
Βαθμολογητής σε εξετάσεις κατάταξης πτυχιούχων άλλων σχολών στο Τμήμα Γεωλογίας, καθώς και ανάδειξης υποτρόφων εσωτερικού και εξωτερικού από κληροδοτήματα.
Διακρίσεις
Ονοματολογία ορυκτού από την International Mineralogical Association Commission on New Minerals, Nomenclature and Classification.
Τιμητικά Διπλώματα της Ρωσικής Ορυκτολογικής Εταιρίας 2011, 2014.
Μετάλλιο «Λειβαδίτη» του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων 2012
Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το έτος 2010.
Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το έτος 1996.
Τιμητικό Δίπλωμα από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών 1993.
Τιμητική Διάκριση για την επιστημονική κάλυψη Διεθνούς Εκθέσεως Ορυκτών και Απολιθωμάτων 1992.
Θέσεις εντός Πανεπιστημίου
Εκλεγμένος αντιπρόσωπος του Τμήματος Γεωλογίας στη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Αθηνών (1989 – 91).
Μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Μουσείου Ορυκτολογίας - Πετρολογίας (1997-99).
Διευθυντής του Μουσείου Ορυκτολογίας - Πετρολογίας του Πανεπιστημίου (2000 – 2017)
Διευθυντής του κέντρου Μουσειακών Ερευνών (2010-2017).
Θέσεις εκτός Πανεπιστημίου
Ιδρυτικό μέλος του «Συλλόγου Ελλήνων Συλλεκτών Ορυκτών και Απολιθωμάτων» και Πρόεδρος του Δ.Σ. (1987- 91).
Εκλεγμένος αντιπρόσωπος των Γεωλόγων στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (1989-91, 1993-95).
Μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας (1990-91) και Γενικός Γραμματέας (1994-95). Μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού ΓΕΩΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.
Δραστηριότητες στο Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας
Ανάληψη επανασύστασης του Μουσείου το 1996, αναγνώριση, ταυτοποίηση και ταξινόμηση 6.500 δειγμάτων ορυκτών και 1000 δειγμάτων πετρωμάτων. Συγκέντρωση χρηματοδοτήσεων για το μουσείο και επαναλειτουργία του μουσείου το 2000.
Ερευνητικό Έργο
Ερευνητική δραστηριότητα που αφορά τη μελέτη της ορυκτολογίας, ορυκτοχημείας, πετρολογίας και γεωχημείας μαγματικών πετρωμάτων.
Συμμετοχή ως επιστημονικός υπεύθυνος ή μέλος ερευνητικής ομάδας σε περισσότερα από 30 ερευνητικά προγράμματα Ελληνικά ή διεθνή.
Συμμετοχή στην ανακάλυψη τριών νέων ορυκτών που κατοχυρώθηκαν από την Διεθνή Ορυκτολογική Ένωση (ΙΜΑ) και τριών νέων ορυκτών σκωριών (slag minerals) τα έτη 2011-2015.
Επιστημονικό Έργο
Το συγγραφικό έργο περιλαμβάνει πάνω από 100 δημοσιεύματα, τα οποία είναι επιστημονικές εργασίες και άρθρα σε έγκριτα ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά διεθνών συνεδρίων, αυτούσια κεφάλαια σε βιβλία διεθνών εκδοτικών οίκων και οδηγών διεθνών ορυκτολογικών εκθέσεων, τεχνικές εκθέσεις, εκτεταμένες εκθέσεις προγραμμάτων, συμμετοχή σε τόμους εργασιών υπαίθρου και άλλα δημοσιεύματα.
Συμμετοχή σε πάνω από 30 διεθνή και ελληνικά συνέδρια.
Βιβλία
Γεωχημεία (1992).
Συστηματική Ορυκτολογία (1992).
Θεόφραστου «Περί Λίθων» (μετάφραση στη νεοελληνική) (1993).
Εφαρμοσμένη Ορυκτολογία – Βιομηχανικά Ορυκτά (1994).
Ορυκτά των μεταλλείων του Λαυρίου (1994).
Ο κόσμος των ορυκτών. Εκδόσεις ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ (2007).
Κοινωνική δράση
1989 Άμισθος εισηγητής σε επιμορφωτικά σεμινάρια καθηγητών Μέσης Εκπαιδεύσεως Ανατολικής Αττικής,
1990 και 1991. Μέλος της οργανωτικής επιτροπής της 1ης και 2ης Εκθέσεως Ορυκτών και Απολιθωμάτων (Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων).
1992 Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της 1ης Διεθνούς Εκθέσεως Ορυκτών και Απολιθωμάτων (Ζάππειο 6-18/10).
1993 Μέλος της οργανωτικής επιτροπής Εκθέσεως Ορυκτών (Γαλλικό Ινστιτούτο, 8-25 /6).
1994 Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της 2ης Διεθνούς Εκθέσεως Ορυκτών και Απολιθωμάτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο 27/5 - 30/6) και της εκθέσεως: Ορυκτά Απολιθώματα και Μετεωρίτες (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο 7/11/1994 - 15/1/95).
1996 Συμμετοχή, μετά από πρόταση της οργανωτικής επιτροπής, στην έκθεση «Αθήνα-Αττική, σχεδιασμός, παρεμβάσεις και έργα για μια βιώσιμη ανάπτυξη», που διοργανώθηκε σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ, (Ζάππειο 22/5 έως 12/6/96), με έκθεση φωτογραφιών από το βιβλίο του «Τα ορυκτά των μεταλλείων του Λαυρίου».
1999 Συμμετοχή στην Διεθνή Έκθεση Ορυκτών και Απολιθωμάτων και Πολύτιμων Λίθων, Tusson, Arizona ως επιστημονικός υπεύθυνος του ΣΕΣΟΑ.
2006 Μέλος του Δ.Σ. του Μουσείου Κωτσιομύτη Φυσικής Ιστορίας Λυγουριού Αργολίδας.
Δωρητής δειγμάτων από προσωπική συλλογή στο Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας του ΕΚΠΑ.
Δωρητής δειγμάτων από προσωπική συλλογή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Νομισματικό Μουσείο. Τα δείγματα έχουν εκτεθεί με ειδική αναφορά στις δωρεές.
Αναγνώριση και συστηματική ταξινόμηση ορυκτών από τη συλλογή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Ασκληπιείου Επιδαύρου (άμισθη προσφορά).
Μετάφραση στην Ελληνική γλώσσα του βιβλίου «Laurion. The minerals in the ancient slags», χωρίς αμοιβή, μετά από σχετικό αίτημα των συγγραφέων. Η έκδοση έγινε σε πέντε γλώσσες: Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ολλανδικά και Ελληνικά.
