Τα νομικά ζητήματα της διεκδίκησης των Γλυπτών του Παρθενώνα (διεθνής δικαιοδοσία και εφαρμοστέο δίκαιο) από τη σκοπιά του ιδιωτικοδιεθνολόγου

To απόλυτα δίκαιο αίτημα της Ελλάδας για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα είναι πολύ πιθανό να μην ευδοκιμήσει αν επιδιωχθεί η ικανοποίησή του ενώπιον εθνικού δικαστηρίου με οδηγό τους κανόνες του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου. Τα ζητήματα που θα πρέπει να επιλυθούν είναι αρκετά.
 

Αφού καθοριστεί ποιοι είναι διάδικοι θα τεθεί το ζήτημα σχετικά με το δικαστήριο που θα έχει διεθνή δικαιοδοσία. Με βάση τους σχετικούς κοινοτικούς κανόνες που έχουν προς το παρόν εφαρμογή και για το Ηνωμένο Βασίλειο, αρμόδια να επιλύσουν τη διαφορά θα είναι τα αγγλικά δικαστήρια ως δικαστήρια του τόπου της έδρας του εναγομένου και της τοποθεσίας όπου βρίσκονται τα διεκδικούμενα πολιτιστικά αγαθά. Το επιλαμβανόμενο δικαστήριο θα διαπιστώσει αν οι διάδικοι νομιμοποιούνται παθητικά και ενεργητικά βάσει του δικαίου του και στη συνέχεια θα αναζητήσει μέσω των κανόνων ιδιωτικού δικαίου της χώρας του το εφαρμοστέο δίκαιο. Για να το κάνει αυτό θα πρέπει να προβεί στον νομικό χαρακτηρισμό των πραγματικών περιστατικών. Είναι πιθανόν ο χαρακτηρισμός να είναι «υπεξαίρεση του αστικού δικαίου» (conversion), δηλ. αστικό αδίκημα που συντελείται όταν ο αδικών παρακρατά πράγμα για δική του χρήση και αποκλείει τον κύριο από τη χρήση και απόλαυσή του. Η εκούσια παραλαβή του αντικειμένου από παράνομα ενεργήσαντα τρίτο, π.χ. κλέφτη, αποτελεί τέτοια υπεξαίρεση, πάντα κατά το αγγλικό δίκαιο. Για να ισχύσει αυτό, όμως, τα διεκδικούμενα πρέπει να θεωρηθούν κινητά και όχι συστατικά ακινήτου (chattels και όχι fixtures. Τούτο βέβαια μας φέρνει αντιμέτωπους με το σοβαρό επιχείρημα που υποστηρίζουμε γενικά, κατά το οποίο τα γλυπτά αποτελούν συστατικά κομμάτια μνημείου που ακόμα στέκει).
 

Αυτός ο χαρακτηρισμός σημαίνει ότι θα τεθεί θέμα κυριότητας. Κατά το αγγλικό δίκαιο ο κλέφτης δεν αποκτά κυριότητα και συνεπώς δεν μπορεί να την μεταβιβάσει περαιτέρω. Ο Έλγιν δεν απέκτησε την κυριότητα των γλυπτών επειδή όπως φαίνεται δεν ενήργησε νόμιμα. Συνεπώς το Βρετανικό Μουσείο είναι απλός κάτοχος.
 

Το μεγαλύτερο αγκάθι στη διεκδίκηση είναι το ζήτημα της παραγραφής, που μπορεί να τεθεί ως δικονομικό εμπόδιο στην εκδίκαση της υπόθεσης ή ως τρόπος απόσβεσης του ελληνικού δικαιώματος. Ενδεχομένως η κρίση ότι μεσολάβησε κλοπή να εμποδίζει την παραγραφή, βάσει σχετικού αγγλικού κανόνα.
 

Το εφαρμοστέο δίκαιο θα ανευρεθεί βάσει του κατάλληλου κανόνα ιδιωτικού διεθνούς δικαίου που ίσχυε στην Αγγλία κατά το χρόνο της υπεξαίρεσης και συγκεκριμένα της lex fori. Σύμφωνα με αυτό θα εφαρμοστεί αγγλικό δίκαιο.
 

Συμπερασματικά μπορεί να πει κανείς ότι είναι προτιμότερη η διεκδίκηση ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου,  βάσει των κανόνων του δημοσίου διεθνούς δικαίου, για να αποφευχθούν οι σκόπελοι του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου. Και ακόμα προτιμότερη είναι η διεκδίκηση μέσω της διπλωματικής οδού και της ευρείας διεθνούς αναγνώρισης του αναμφισβήτητου ηθικού δικαιώματος της Ελλάδας.


ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στις δημοσιεύσεις των ομιλιών του Συνεδρίου δεν περιλαμβάνεται η ανακοίνωση της αρχαιολόγου Τατιάνας Πούλου, με τίτλο "Ο Giovanni Batista Lusieri, ο άνθρωπος του Λόρδου Έλγιν και ο ρόλος του στην αποκοπή των Μαρμάρων του Παρθενώνα", επειδή περιέχει αδημοσίευτο υλικό. Σχετική ομιλία της κ. Πούλου, με τίτλο "Οι ανασκαφές του Λουζιέρι στην Αθήνα την εποχή του Λόρδου Έλγιν", υπάρχει καταχωρημένη στο Blod και μπορείτε να τη βρείτε εδώ.