Τύπος και λαϊκισμός στον Μεσοπόλεμο

Με τη διάλεξη του δημοσιογράφου και καθηγητή Νίκου Μπακουνάκη ολοκληρώθηκε ο φετινός κύκλος των «Καταθέσεων Πολιτισμού» στην Τράπεζα της Ελλάδος, που συνέπεσε με τη συμπλήρωση 90 ετών από την έναρξη λειτουργίας της, το 1928, και γι΄αυτό το λόγο η θεματική του ήταν σχετική με την περίοδο του Μεσοπολέμου. Το θέμα της διάλεξης «Τύπος και λαϊκισμός στον Μεσοπόλεμο» έδωσε την ευκαιρία στον ομιλητή να ανατρέξει στη δημιουργία των πρώτων εφημερίδων στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, προτού εστιάσει στον κόσμο του Τύπου κα τις πρακτικές του κατά το διάστημα μετά το 1922 και την περίοδο του Μεσοπολέμου.
 

Στην εκδήλωση, την οποία ο ομιλητής αφιέρωσε στον εκλιπόντα Άγγελο Δεληβορριά, αμέσως προηγούμενο ομιλητή των «Καταθέσεων Πολιτισμού», ο Νίκος Μπακουνάκης αναφέρθηκε διεξοδικά στα ειωθότα στον Τύπο, καθώς και στις εφημερίδες που κυκλοφόρησαν την περίοδο του Μεσοπολέμου.
 

Ο ομιλητής ανέφερε ότι η πρώτη κυκλοφορία ημερήσιας εφημερίδας στην Ελλάδα έγινε το 1873 με την Εφημερίδα του Δημητρίου Κορομηλά. Μέχρι τότε, οι εφημερίδες είχαν εβδομαδιαία ή ακόμη μεγαλύτερη περιοδικότητα και χρησιμοποιούνταν ως όργανα πολεμικής για να βλάψουν αντιπάλους του εκδότη τους. Για πρώτη φορά το 1873 συντελέστηκε στροφή προς τα πραγματικά γεγονότα και επίσης για πρώτη φορά τότε η εφημερίδα βγήκε στους δρόμους και το κοινό μπορούσε να την αγοράσει μέσω πλανόδιων πωλητών.
 

Την πρώτη ουσιαστική τομή στην ιστορία των ελληνικών εφημερίδων πραγματοποίησε η εφημερίδα Ακρόπολις του Βλάση Γαβριηλίδη, ο οποίος έκανε άνοιγμα στη δημοσιογραφική αφήγηση και το κοινωνικό ρεπορτάζ. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι έδωσαν σημαντική ώθηση στον ελληνικό Τύπο, καθώς την περίοδο εκείνη και μετέπειτα, κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, οι εφημερίδες άρχισαν να απασχολούν πολεμικούς συντάκτες και ζωγράφους, τους οποίους έστελναν ως ανταποκριτές στο μέτωπο. Αποτελώντας θύλακες τεχνολογίας και καινοτομίας, χρησιμοποιούσαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τον τηλέγραφο και το τηλέφωνο, ενσωματώνοντας εκατοντάδες μαρτυρίες στρατευμένων και καθημερινών ανθρώπων διάφορων εθνικοτήτων, εκατοντάδες φωτοτυπικά στιγμιότυπα και ημερολόγια. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Μπακουνάκης, τότε «οι εφημερίδες περνούν από την εποχή της αθωότητας στην εποχή της ωριμότητας».
 

Ο Μεσοπόλεμος αποτέλεσε περίοδο αιχμής για τον ελληνικό Τύπο με την η ύπαρξη δύο βασικών δίπολων: εκείνου ανάμεσα στην εφημερίδα Καθημερινή του Γεωργίου Βλάχου και το Ελεύθερον Βήμα του Δημητρίου Λαμπράκη, που εξέφραζαν διαφορετικούς πολιτικούς χώρους (βενιζελικούς-αντιβενιζελικούς) και εκείνου ανάμεσα στην Ακρόπολι του Γεωργίου Βουτσινά και την Εσπερινή του Πέτρου Γιάνναρου, οι οποίοι είχαν επιδοθεί σε σφοδρό εμπορικό ανταγωνισμό με λυσσαλέους όρους. Κατά τον Μεσοπόλεμο συντελέστηκε επίσης η πρώτη χρηματοδότηση εφημερίδας, του Ελεύθερου Βήματος, από τον  επιχειρηματία Πρόδρομο Μποδοσάκη-Αθανασιάδη, καθ΄υπόδειξιν του Ελευθερίου Βενιζέλου. Μέχρι τότε οι εφημερίδες ήταν αυτοχρηματοδοτούμενες.
 

Η κυκλοφορία των αθηναϊκών εφημερίδων άρχισε να αυξάνεται κατά τον Μεσοπόλεμο. Το 1927, το μέσο ετήσιο τιράζ των εφημερίδων ήταν 60.000 φύλλα για κάθε εφημερίδα, πράγμα που σημαίνει ότι αντιστοιχούσε 1 φύλλο σε κάθε 14 κατοίκους. Η διείσδυση του αθηναϊκού Τύπου την εποχή εκείνη προσομοιάζει με μεταγενέστερες χρυσές εποχές των εφημερίδων. Η εφημερίδα έγινε μαζικό προϊόν, δεύτερο κατά σειρά δημοφιλίας μετά τα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας, αναδεικνύοντας τον παρεμβατικό ρόλο του Τύπου στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις. Ρόλο που διατηρεί και ως τις μέρες μας, με διαφορετικές όμως παραμέτρους και αποτελεσματικότητα.