«Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες» - panel 4 (Τέταρτο μέρος)

Στην ανάρτηση αυτή, οι ομιλίες δημοσιεύονται στην ελληνική γλώσσα, είτε στην ελληνική πρωτότυπη εκφορά τους είτε με παράλληλη μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνικά.

Αν θέλετε να παρακολουθήσετε την εκδήλωση  με τις ομιλίες δημοσιευμένες στην αγγλική γλώσσα, πατήστε εδώ.

Συνεχίζοντας τη συνεργασία με το γαλλικό Πανεπιστήμιο Paris 8, η Στέγη συνδιοργάνωσε ένα διήμερο συνέδριο με τίτλο «Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες», στο οποίο συνθέτες και μουσικολόγοι από όλες σχεδόν τις χώρες της Μεσογείου ανέπτυξαν ένα γόνιμο διάλογο με επίκεντρο τις έννοιες της χωρικότητας και της χρονικότητας, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν κοινό έδαφος και κοινές κατευθύνσεις στη σημερινή μουσική μιας περιοχής του κόσμου με βαθιά ιστορία και πολλαπλές όψεις.

Το συνέδριο συνδυάζει το λόγο με τον ήχο, εξερευνώντας τη σκέψη και τη μουσική που διαμορφώνουν τη σημερινή μουσική ταυτότητα της Μεσογείου. Πρόκειται για μια σύνθετη ταυτότητα, αποτελούμενη από διακριτές παραδόσεις, που όμως αλληλοεπηρεάζονται και στην οποία η σχέση παράδοσης και νεωτερικότητας δεν είναι μόνο σημείο ρήξης, αλλά ένα γόνιμο πεδίο που οι συνθέτες επεξεργάζονται στην πράξη.

Περιλήψεις ομιλιών:

Αγγελική Κορδέλλου - Διακειμενικότητα και ρυθμικά ζητήματα στους μουσικούς κύκλους Μελωδίες γραφομηχανής και Ισοκρατήματα του Γιώργου Κουμεντάκη
 

Από τα πρώτα δημιουργικά βήματα του Έλληνα συνθέτη Γιώργου Κουμεντάκη (γενν. 1959 Κρήτη), η διακειμενικότητα, όχι μόνο με τη μορφή παραπομπών, αλλά και με την ευρύτερη έννοια της μίμησης, της μνείας ή της αναφοράς σε συνθέσεις και μουσικές πρακτικές διαφόρων περιόδων και υφών, συνιστά ένα επαναλαμβανόμενο χαρακτηριστικό των συνθέσεών του. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας το ενδιαφέρον του στρέφεται κυρίως γύρω από δύο μουσικούς άξονες εκτός των ορίων της λόγιας ευρωπαϊκής μουσικής: α) την παραδοσιακή μουσική διαφόρων περιοχών της Ανατολικής Μεσογείου (Ελλάδα, Πόντος και Μικρά Ασία) και β) το βυζαντινό μέλος της θρησκευτικής παράδοσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτή η τάση εκφράζεται κυρίως μέσα από δύο συνθετικούς κύκλους (2004-2014), τις Μελωδίες γραφομηχανής και τα Ισοκρατήματα, που αποτελούνται από κομμάτια για σόλο μουσικά όργανα, σύνολα μουσικής δωματίου, ένα κοντσέρτο για πιάνο και μια όπερα. Η ενσωμάτωση ή η αναφορά σε παραδοσιακά μουσικά ιδιώματα, παρόλο που συντελείται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε σύνθεση των δύο παραπάνω κύκλων, αναπόφευκτα οδηγεί στην αντιπαράθεση διιστάμενων συστημάτων μετρικής- ρυθμικής οργάνωσης –προερχόμενων από την ελληνική και τη δυτική μουσική παράδοση–, αλλά και σε μια καινούργια αντίληψη των ρυθμικών (χρονικών) σχέσεων στα έργα αυτών των κύκλων. Από ρυθμική άποψη, η σύνδεση του Τοπικού με το Παγκόσμιο και του Παρελθόντος με το Παρόν, στο έργο του Κουμεντάκη, έχουν να κάνουν τόσο με την ανανέωση της μουσικής παράδοσης μέσω διαδικασιών μετασχηματισμού και επαναπροσέγγισης όσο και με τον εμπλουτισμό και τις καινοτομίες της συνθετικής γραφής του σύμφωνα με το πνεύμα του μεταμοντερνισμού.

José María Sánchez-Verdú - Libro de las estancias και ATLAS-Inseln der Utopie: Στοχασμοί πάνω στο χώρο, το φως και τον ήχο
 

Τα Libro de las estancias (2009) και ATLAS-Inseln der Utopie (2012-13) είναι έργα για σκηνική παρουσίαση (μουσικό θέατρο μέσα από διάφορες προοπτικές). Και τα δύο αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της πρόσφατης δουλειάς μου, με κύριο χαρακτηριστικό τη δημιουργική προσέγγιση στη χρήση του χρόνου, της κίνησης, της προοπτικής και της συναίσθησης. Το Libro de las estancias (Βιβλίο των Εκτάσεων) περιλαμβάνει ένα προσκύνημα μέσα από επτά σταθμούς, επτά χρόνους-χώρους που οροθετούν μια διαδρομή μέσα από ποιητικές- μελωδικές εικόνες, οι οποίες εκτείνονται από την έρημο μέχρι τη γραφή (στη μνήμη του Edmon Jabès). Το χρώμα ενσωματώνεται απολύτως συναισθητικά. Το ATLAS-Inseln der Utopie είναι ουσιαστικά μια δημιουργία για τρεις αρχιτεκτονικούς χώρους ταυτόχρονα, έναν πραγματικό, ένα χώρο-αντήχηση και ένα φανταστικό. Στη δομή του υπερισχύουν διάφορες ουτοπίες της Ιστορίας, σε αλληλεπίδραση με έννοιες όπως η «ετεροτοπία» (M. Foucault) και ο «μη-τόπος» (M. Augè). Και τα δύο έργα είναι ποιητικοί στοχασμοί για το χώρο, το φως και τον ήχο (με τη μορφή εγκαταστάσεων με ηλεκτρικά και ακουστικά όργανα και φωνές), ενώ συγχρόνως θίγουν φιλοσοφικά και αισθητικά ζητήματα, όπως την έννοια του υπόβαθρου. Επίσης, και τα δύο δημιουργούν μια ειδική σχέση όσον αφορά τις στρατηγικές της αντίληψής τους από το κοινό, την κίνηση, τη «μετάβαση», τη μνήμη και τις αρχιτεκτονικές προοπτικές τους.

Karim Elloumi - Η χρονική πολυμορφία στο μουσικό έργο του Ahmed Essyad
 

Πραγματευόμαστε την παράδοση ως πρωταρχική κατηγορία στην καλλιτεχνική προσέγγιση του Μαροκινού συνθέτη Αχμέντ Εσσυάντ, ο οποίος έχει εγγραφεί στο ενεργητικό του μουσικού μοντερνισμού του 20ού αιώνα. Η σχέση με την παράδοση, όπως ορίζεται στο έργο του, είναι μια σχέση δυναμική, όπου παραδοσιακές διαδικασίες –η μελωδία, τα υποδιαστήματα, ο σχηματισμός των μουσικών φράσεων και οι ρυθμοί– προβάλλονται αφαιρετικά μέσα στο χρόνο. Τέτοιες αντιστοιχίες συστήνουν κατ’ αυτό τον τρόπο μια αισθητική του απείρου και του άτυπου. Αναγνωρίζουμε ότι η μορφική πλαστικότητα στο έργο του Εσσυάντ προκύπτει από τις χρονικότητες που πηγάζουν από την αραβική μουσική παράδοση, ειδικότερα ο κυκλικός χρόνος στο Le cycle de l’eau και ο χρόνος του ελεύθερου αυτοσχεδιασμού στο ηλεκτροακουστικό έργο του Taqsîm. Στα Voix interdites και Identité, θα παρουσιάσουμε την αλληλεπίδραση μουσικής και λογοτεχνίας, καταδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο το έργο του Εσσυάντ παράγει ποιητικές αντηχήσεις, όχι σαν μια άμεση αναπαραγωγή του λογοτεχνικού κειμένου ως προς τον τρόπο που αυτό είναι δομημένο, αλλά υπό την έννοια της ενσωμάτωσης των μελωδικών του φράσεων, των προθέσεών του και των συντακτικών του εντάσεων, προκειμένου να δημιουργήσει την προσωπική δομή του. Έτσι, η διαστρωμάτωση της μουσικής προκύπτει ως μια καθαυτή ολότητα, που δεν εμπνέεται παρά από τη γενική ιδέα του κειμένου, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια αυτόνομη μουσική διαδικασία μεταξύ του μέρους και του όλου.